BM uzmanları, AI odaklı otomasyonun küresel olarak işlerin yüzde 40’ını tehdit edebileceğini iddia ediyor

Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) yeni bir raporuna göre, yapay zeka (AI) ve AI teknolojisi tarafından yönlendirilen otomasyon yakında küresel işgücünün yüzde 40’ını etkileyebilir. Rapor, 2033 yılına kadar AI’nın multi-trillion dolarlık bir pazar olabileceğini vurgulamaktadır. Bununla birlikte, ekonomik büyüme yüksek oranda yoğunlaşabilir ve bu da daha geniş eşitsizliklere yol açabilir. Raporda ayrıca AI-liderliğindeki otomasyonun gelişmekte olan ülkelerin düşük maliyetli emek avantajını bozabileceği belirtildi. Bir çözüm olarak, hükümetlerin proaktif işgücü politikaları uygulamalarını önermektedir.

UNCTAD, AI’nın Yükselişinin ekonomik eşitsizlikleri genişletebileceğini söylüyor

Teknoloji ve İnovasyon Raporu 2025’te UNCTAD, AI ilerleme için önemli bir araç olsa da, doğada mutlaka kapsayıcı olmadığını vurgulamaktadır. Rapor, AI’nın piyasa değerinin, artan popülaritesi ve dijital dönüşüm potansiyeli nedeniyle 2033 yılına kadar 4,8 trilyon dolara (kabaca Rs. 404 lakh crore) ulaşabileceğini yansıtıyor. Ancak, AI altyapısı ve uzmanlığına erişimin sadece birkaç ekonomide yoğunlaştığı söylenmektedir.

Raporda, çoğunlukla ABD ve Çin’de bulunan sadece 100 şirketin AI’da küresel kurumsal araştırma ve geliştirme harcamalarının yüzde 40’ını oluşturduğunu iddia ediyor. Listedeki dikkate değer isimler arasında Apple, Nvidia, Microsoft ve Baidu yer alıyor. AI gelişimine erişim konsantrasyonu eğilimi devam ederse, BM raporu teknolojik ayrımları genişletebileceğini ve gelişmekte olan birçok ülkenin faydalarını kaçırmasına neden olabileceğini söylüyor.

Küresel iş piyasası AI’dan nasıl etkilenebilir?
Fotoğraf Kredisi: UNCTAD

AI’nın yükselişinin en büyük dezavantajlarından biri, küresel işlerin yüzde 40’ının AI güdümlü otomasyon nedeniyle yerinden edilebileceği işgücünde hissedilebilir. Etkinin, düşük maliyetli emeğin rekabet avantajını kaybedebilecek gelişmekte olan ekonomilerde daha fazla hissedilmesi beklenmektedir.

Raporda ayrıca, çoğu Global Güney’e ait 118 ülkenin büyük AI yönetişim tartışmalarına dahil olmadığını vurgulamaktadır. Masada yer almayan bu ülkeler, küresel AI politikaları geliştirildikçe ve üzerinde anlaşmaya varıldığından en iyi çıkarlarının temsil edilmemesine yol açabilir. UNCTAD, AI’nın yükselişine tanık olan ülkelerin, kapsayıcı bir küresel AI çerçevesi oluşturmak için daha güçlü uluslararası işbirliğini teşvik etmelerini önermektedir.

UNCTAD ayrıca, gelişmekte olan ülkelerin işgücünü olumsuz bir etkiden korumak için işgücü politikalarını geliştirmek için proaktif olarak çalıştığını ileri sürmektedir. Ayrıca, AI’nın mevcut olanları ortadan kaldırmak yerine yeni istihdam fırsatları yaratmasını sağlamak için yeniden üretim, upkilling ve işgücü adaptasyonuna yapılan yatırımları da vurgular.

Rapor ayrıca yapay zeka ile kapsayıcı büyüme sağlamak için bir yol haritası da sunuyor. Önlemler, hesap verebilirliği artırmak için bir “AI eşdeğeri kamu söylem mekanizması” geliştirmeyi; gelişmekte olan ekonomilerin altyapıya erişimini sağlamak için küresel olarak paylaşılan tesislerin oluşturulması; bilgi ve kaynakları demokratikleştirmek için açık kaynaklı modellere ve veri kümelerine odaklanmak; ve fırsat eksikliğinin üstesinden gelmek için gelişmekte olan ülkeler arasında kapasite geliştirme stratejileri.

UNCTAD Genel Sekreteri Rebeca Grynspan, daha güçlü uluslararası işbirliği “odağı teknolojiden insanlara kaydırarak ülkelerin küresel yapay zeka çerçevesini birlikte yaratmalarını sağladı”.