Yurt dışı seyahatine çıkınca ister istemez yabancılarla söyleşi etme imkânına haiz oluyorsunuz. Aslen yurt haricinde olmanın en güzel yanlarından biri de değişik yaşam tarzları ve değişik hayatlara yakından şahit olabilmek, paylaşmak ve onları deneyimlemek.
Hayatımda ilk kere yurt dışına çıktığımda 17 yaşındaydım ve bu seyahat Belçika’ya kısmet olmuştu. İnsan için ilkler unutulmaz. Hem de her yeni dakika yaşam için kaydedilen yeni bir anı, yeni bir kazanım. Brüksel’de tek başına olan bir Türk olarak, bir çok vakit arkadaşlarımdan bağımsız gezmeyi tercih ettim.
Tek başına asla bilmediğiniz bir yerde bir şeyler keşfetmeye çalışmak, bulunduğunuz coğrafyaya alışmaya çalışmak ayrı bir coşku aslına bakarsanız… Yurt dışındaki Türk algısını tamamımız azca oldukca biliyoruz. Cumhuriyet süreci Türkiyesi kendini ifade edememiş.
Bilhassa coğrafi anlamda bizlere fazlasıyla yakın olan Avrupalılar bile zihinlerinde Türk terimini, Osmanlı İmparatorluğu şeklinde algılıyor. Akıllarda canlanan imge bıyıklı ya da sarıklı, esmer erkekler ile çarşaflı bayanlar. İnsan bu şekilde durumlarla karşılaştıkça sinir olmadan edemiyor.
Brüksel’de evlerinde kaldığım Polonyalı ve Yunan dostlarım sıhhatli beslenmeye takmış durumda. Buğu tenceresi evin olmazsa olmaz yiyecek donanımı. Üst üste, içinde sebzeler ve haşlanmış et parçaları olan bu tencere her akşam yaşanacak bir kâbusun türküsünü söylüyor aslen.
Benim benzer biçimde yiyecek yemekten zevk alan bir insan için tam bir işkence. Pilavı bile haşlayarak üzerine pişmeden zeytinyağı dökerek yiyorlar. Brokoli, karnabahar benzer biçimde sebzeler ise yakınına yaklaşamadığım şeyler aslına bakarsanız. Dolu dolu iki hafta kalacağım bu evde hem oluşan düzeni bozmamak hem de aç kalmamak adına bu düzene alışmaya çalışıyorum. Midemin verdiği değişik tepkiler, bunun alışılması mümkün olmayan bir seviye bulunduğunun emarelerini hissettiriyor.
Rahatsızlığımı dile getirdiğimde “bu senin geleceğin ve sağlığın için mühim” diyorlar. Annemden daha anne, babamdan daha babalar. Alışageldik ekmek bile yok çıldırmak üzereyim. Yiyecek ve sıhhat mevzusunda titiz davranan Yunan Yannis’e nazaran Polonyalı Tomek halimden anlamış benzer biçimde gözüküyor. Beni getto tabir edilen mahalleye götürecek. Oldukça heyecanlıyım.
Bigün evvelde kısa bir informasyon alıyorum, nedir bu getto? Tomek başlıyor anlatmaya; “Brüksel’de oldukca yabancı milletten insan yaşamış olduğu için bilhassa Müslümanlar bir arada yaşamayı tercih ediyorlar. Onların keskin sınırlarla belli olan mahalleleri var. Kendi yiyecek zevkleri, marketleri, yakarma bölgeleri benzer biçimde her şeylerini burada kısaca gettoda sürdürüyorlar. Bayanlar dışarıya çıkmazken; erkekler de dükkânlarında çalışıyorlar.”
Müslümandan kastın ne diyorum; “Faslılar, Şimal Afrikalılar, Türkler…”
Aklımda tek tek belirmeye süregelen görüntüleri silmeye çalışıyorum olmuyor. Daha ilk akşam yemeğinde bana Müslüman mısın diye soran meraklı komşuları düşünüyorum. Sanırım Müslüman görüntüsüne uygun bir kişi değilim.
Brüksel’de Müslüman gettosu
Sabah Yannis işe gidiyor. Ikimiz de doğruca gettoya. Heyecanlandığım iki nokta var. Birincisi damak tadıma uygun, içinde tuz olan, hamur harcı işi seçimi bir şey yiyeceğim. İkincisi ise şu gettoda Türklerin yaşam tarzını yakından göreceğim. Bakalım yurttaşlarımız Avrupa başkentinde ne yapıyor?
Hafifçe eğimli caddelerden; dar, ufak, birbirine yakın evlerin olduğu sokaklara doğru girmeye başlıyoruz. Hava rüzgârlı hafifçe yağmur atıyor. Tomek “işte” diyor!
Niğdeli Market, Emirdağ Berber ve ötekiler…
Girişi daracık olan bir süpermarkete giriyoruz. Dükkânın giriş kısmını meyve ve sebze kasaları kaplamış, kaldırıma taşan zihniyette. Aynı Türkiye’deki benzer biçimde. Uzun bir koridoru geçtikten sonrasında daha ferah, tertipli rafları olan aslolan kısma giriyoruz. Ayran bile var, markası Tatlıses.
Türk yiyecekleri gecesi düzenlemeyi düşündüğümden, işime yarayacak tüm malzemeleri bulma telaşındayım. Arpa şehriyeden, birkaç Türk meyve suyuna uzanan kabarık bir alışveriş yapıyorum. Fiyatlar Belçika geneline bakılırsa uygun. Kasaya geldiğimde ten rengi siyahî olan bir adama Türkçe “Merhaba” diyorum. Adam bozuk bir şekilde Türkçe konuşuyor. Faslıymış meğer. Türkçeyi buradaki cemaat dayanışmasından öğrenmiş.
Çalışanlarından biri Türk. O geliyor yanımıza.”Asla Türk’e benzemiyorsun, nerelisin?” diyor. İzmir’den geldim diyorum.
“Ben de Egeli sayılırım, Emirdağlıyım” diyor.
Hatırlatmakta yarar var. Belçika’da yaşayan Türklerin yüzde 80’i Afyonkarahisar’a bağlı Emirdağ’dan gelmiş. Hepsi Emirdağlıyım diyor. Afyonkarahisar’ı ağzına alan yok. Ufak bir sohbetin arkasından ayrılıyoruz. Köşede pide salonu tarzında bir dükkân var.
Dışarıdan içerisi gözükmüyor. Her yer buğu. Tomek’e dükkânı göstererek gidelim diyorum. Unlu mamul yiyecek isterim. Un krizine gireceğim hayatta aklıma gelmezdi. Tanrı kimseyi aç bırakmasın. Açlıktan öte, damak tadına uygun olmayan yiyecekleri yemeye zorlamasın.
İçeride beğendiğim kıymalı pideleri paket yaptırıp çıkıyoruz. Dükkan sahibi Türk, Erzurumluymuş. Soğuktan dolayı bir an ilkin eve gidip, kıymalı pideyi yeme isteğindeyim. Fakat görünüşe bakılırsa mümkün değil.
Tomek parmağıyla Kiril Alfabesinden tabelası olan dükkânı gösteriyor. Sen misin etnik milliyetçilik icra eden dercesine. Sıra Polon dükkânında. Binbir çeşit anlamadığım ürün. Bir de süregelen Polonca konuşma sıkılıyorum.
Bir kavanozun içinde yer edinen yeşil ota dünyanın parasını sayıyor. Dayanışma hat safhada. Türk yiyecekleri gecesinin arkasından anlaşılan Polonya ulusal yiyecek günü de olacak.
Türk olmanın dayanılmaz hafifliği
Süratli adımlarla eve girip açlığımı bastırıyorum. Metroya binip Türk bir arkadaşımı görmeye gideceğim. Arkadaşımı görmenin yanı sıra midemin açlığını düşünmekle yolculuğu bir an ilkin bitirmeye odaklıyorum kendimi…
Sonunda buluşuyoruz. “Karnın aç mı?” diyor.
Yanıt, “Evet oldukca açım”!
“Türk yiyecekleri yiyebileceğimiz bir yer var ise oraya gidelim” diyorum. Sormasına fırsat vermeden. Derhal yola koyuluyoruz.
Uyarılarını sıralıyor: Yiyecek istediğin şeyi bana şimdiden söyle, sakın içeride Türkçe konuşma. Türk bir ailenin işlettiği bir yere gidiyoruz. Türk olduğumuzu anlamasınlar. Beni Belçikalı sanıyorlar. Sakın açık verme!
Kısa süreli şokun arkasından ne yiyeceğimi söylüyorum. “Peki, niçin?” diyorum.
Başlıyor anlatmaya: “Buradaki Türkleri biliyorsun. Türk adını duyunca hepimiz dışlıyor. Türk’e benzemediğim için şanslıyım. Kendimizi kabul ettirmenin yolu bu. Türk benzer biçimde olmamak.”
Başından beri aklımda yer edinen “Belçika’da Türk olmak” sorusuna en iyi cevabı fazla aramadan bulmuştum. Brüksel’de, Belçika’da ya da Avrupa’da Türk olmakla; Türkiye’de Türk olmak değişik bir şey mi?
