Berlin’de adıyla anılan müzede yılda 1 milyon 500 bin ziyaretçiyi ağırlayan Bergama eserleri, ilişik olduğu topraklarda hemen hemen kıymeti kadar ilgi görmese de ağırlıklı olarak yabancı turistlerin ziyaretiyle insanlığa geçmişten anları yaşatıyor.
İzmir’in yüzölçümü olarak en büyük ilçelerinden önde gelen ve Bakırçay Havzası’nın merkezi konumundaki Bergama’da tarih meraklılarının ilgi göstereceği oldukça sayıda yaratı içeriyor…
10 Maddede Bergama Seyahat Rehberi
1. Bergama Kızılavlu (Bazilika)
Yerlilerin kırmızı tuğladan yapıldığı ve önünde geniş bir avlusu olduğundan Kızılavlu olarak adlandırdığı Bergama Bazilikası, Mısır Tanrıları Tapınağı olarak da anılıyor.
Milattan sonrasında 2.yüzyılda Roma İmparatoru Hadrianus tarafınca yaptırılan bazilika Mısır tanrısı Serapis’e adanmış. Yapıldığı dönemde Serapis Tapınağı olarak da isimlendirilen yapı gelecekten haber almak isteyen Romalılara hizmet veriyormuş.
Restorasyon emek harcamaları halen devam eden Kızılavlu Bergama ilçe merkezinde bulunuyor. Kültür ve Gezim Bakanlığı denetimindeki örenyerinde Müze Kart geçerli.
2. Akropol
M.Ö 334’de Büyük İskender’in Persleri bölgede meydana getirilen bir harpte yenilgiye uğratmasıyla birlikte Bergama ve yakın çevresi Büyük İskender egemenliğinde yeni bir kültür çağının tesiri altına girmiş. M.Ö 300 ile M.Ö 30 yılları aralığında yaşanmış olan bu üstün kültür çağı yakınlarda verilen onca mükemmel eserle beraber “Helenistik Uygarlık” olarak anılmış.
Büyük İskender’in ölümünden sonrasında M.Ö 301 yılından itibaren eski bir Makedonyalı general olan Lysimakhos, Bergama’nın da içinde bulunmuş olduğu Mysia Bölgesi’nde hükümdarlığını duyuru etmiş. Büyük Bergama Krallığı isminde olan bu medeniyetin başkenti Bergama kenti, kentin de merkezi Akropol Tepesi olmuş.
Bergama Krallığı Periyodu’nde Bergama kralları, savaştıkları düşmanlarına karşı, kuvvetli bir askeri güce haiz olan Romalılarla müttefiklik yolunu seçmişler ve askeri alanda büyük başarılara imza atmışlar. Krallık Periyodu’nde Bergama’da ve bilhassa Akropol’de birçok yapı inşa edilmiş, Bergama; mimarlık, heykeltıraşlık, fotoğraf sanatları ve tıp alanlarında Asya’nın en meşhur kenti olmuş.
3. Dünyanın en büyük kütüphanesi
Devrin en büyük kütüphanesi olan Kraliyet Kütüphanesi. II. Eumenes (MÖ 197– MÖ 159 yılları aralığında yargı sürdü) tarafınca inşa edilen kütüphane Athena Mukaddes Alanı’nın derhal bitişiğinde, 200 bin tomar kitabından oluşmaktaymış. Mısırlıların ihracını yasakladıkları papirüs kağıdı olmayınca, Bergamalılar kitapların yazılabilmesi için “parşömen” isminde olan yeni bir kağıt yapım etmişler. “M.Ö 41-40’da Doğu’nun Romalı hakimi Antonius’un Pergamon Kütüphanesi’ni, tadı bir davranışla, Kraliçe Kleopatra’ya armağan etmiş. Böylece güzelim kütüphane Bergama’dan uçmuş, gitmiş.
4. Parşömen
M.Ö II. yüzyıldan itibaren Antik dünyadaki en büyük iki kütüphane olan İskenderiye ve Bergama Akropol kütüphaneleri içinde bir tür zenginlik savaşı ile rekabet başladı. Bergama Akropol Kütüphanesi kitap sayısını iki yüz bine çıkarıp İskenderiye Kütüphanesi’ni geride bıraktı.
Gene o dönemlerde Atina’da yaşayan meşhur koleksiyoner Neleus kendi arşivindeki meşhur kitaplarını açık arttırma ile satışa çıkardı. Bu açık arttırmaya İskenderiye ve Bergama Kütüphanelerinin yetkilileri de katıldı. Bergama Kütüphane Yetkilisi kitapların ağırlığı kadar altın ödeyerek kitapları satın aldı.
Bu yüklü satış Mısır ve Anadolu’da büyük ses getirdi. Mısır Krallığı bu rekabetten almış olduğu ağır yara sonucunda kendileri için büyük gelir deposu olan Papirüs ihracatını yasaklayarak İskenderiye Kütüphane Yetkilisini görevden aldı. Bergama Krallığı ise yeni kitapların yazımı için en mühim madde olan Papirüs’un yokluğunda zor duruma düştü çaresizce.
Yaşanmış olan bu krizle birlikte Bergama Kralı II. Eumenes Papirüs’e alternatif bir yazı maddesi bulanı ödüllendireceğini deklare etti. Fazlaca geçmeden Sardesli sanatçı Krates, krala dişi buzağı derisinden hususi şekilde hazırlanmış, üstüne yazılabilir bir örnek getirdi. İstenilen kullanışa elverişli görülen bu kağıtlar daha sonraları bilim dünyasının yolunu ışıtacak olan Parşömen adını aldı. Krates’in yardımcısı olan İrodikos ise derileri ince bölümlere ayırarak daha kullanışlı bir hale getirdi. Bu kağıda da Charta Pergamena kısaca Bergama Kağıdı adı verildi.
5. Dünyanın en dik antik tiyatrosu
Akropol‘deki antik tiyatro 10 bin kişilik kapasitesi ve Antik ve Helenistik son zamanların en dik tiyatrosu olması ile meşhur.
6. Asklepion
MÖ 4.yüzyılda meydana getirilen Asklepion Sıhhat Merkezi tam dokuz yüzyıl süresince kullanılmış. Romalılar döneminde yaptırılan ve Asklepion ile şehir merkezi arasındaki geçişi elde eden yolun girişinde “Ölüler Giremez” yazısı asılıymış. Hamileler ve ölüme yakın olan hastaların girmesinin yasak olduğu kente şifa bulmak için hastalar gelirlermiş.
Dünyada sus sesiyle ruhsal ve telkin kanalıyla psikoterapiye ilişkin tedavi şekillerinin denenmiş olduğu ilk merkez olan Asklepion Hellenistik Dönem’den kalma üç ufak mabet ile uyku odaları, Mukaddes Kuyu ve havuzlar bulunuyor. Bu yapılardan tiyatro ve kuyu dışındakileri birebir görebilmek mümkün değil. Mukaddes kuyudan çıkarılan su ile göz, göğüs, astım ve ayak hastalıkları ile suyu içenlerin bin bir derdine şifa bulmuş olduğu dilden dile söylenerek günümüze dek ulaşmış.
7. Yılanlı sütun
Bronz Çağı’na kadar giden eski bir alan üstünde kurulan sıhhat merkezi dünyada telkin kanalıyla, sus sesiyle ve psikoterapi yöntemiyle hasta tedavisi meydana getirilen ilk merkez olma unvanını taşıyor. Hem de tıp simgesi olan birbiri içine geçmiş iki yılan Bergama’da bulunmuş.
Efsaneye gore, derdine ilaç aramak için Asklepion’a gelen bir hasta, karşısında iki yılanın zehirlerini bir taş oyuğunun içine boşalttığını görür. Fazlaca ağrısı olan hasta, zehri içerek iyileşir. Tıp biliminin simgesi olan yılanlı sütun böylece ortaya çıkar.
8. UNESCO Dünya Mirası Sıralaması
Uzun uğraşlar sonucunda Bergama 22 Haziran 2014 tarihinde Katar’ın başkenti Doha’da düzenlenen toplantının arkasından UNESCO Dünya Mirası Sıralaması’ne girdi. Türkiye’nin, 2011’de geçici listeye kabul edilen talibi Bergama, “Bergama Fazlaca Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı” dosyasıyla aslolan listeye girdi. Bergama UNESCO Dünya Mirası’na giren 999. miras olarak kayıtlarda içeriyor.
9. Yakın dönem eserleri
Akropol, Asklepion, Bazilika ve Allianoi benzer biçimde Antik Çağ eserlerinin yanı sıra Yüce Cami, Taş Han, Çukur Han, Küplü Hamam, Kurşunlu Cami benzer biçimde görece daha yakın dönem eserleri de gezginlerin keşfini bekliyor…
10. Bergama’ya iyi mi gidilir?
Bergama, İzmir’e 106 Balıkesir’e 110, İstanbul’a 499, Ankara’ya 659 kilometre mesafede bulunuyor. En yakın havalimanı İzmir Adnan Menderes Havalimanı iken, Bergama’ya İzmir’den ve Türkiye’nin belli başlı merkezlerinden otobüsle ulaşmak mümkün.
