26 Nisan 1986 dünyanın görmüş olduğu en büyük facia ve en ölümcül kazalardan biri Çernobil Faciası. Dünya üstünde bugüne dek meydana gelmiş geçmiş en büyük nükleer kazalardan biridir. Çernobil felaketi, Internasyonal Nükleer Vaka Ölçeğinde en yüksek sınıflandırma oranı olan 7 ile ölçeklendirilmiştir. Bu sınıfta ölçeklendirilebilen yalnızca iki tane nükleer yıkım yaşanmıştır. Bunlardan birisi Çernobil faciası bir diğeri ise 2011 senesinde Japonya’da medyana gelen zelzele ve tsunaminin etkilerinden meydana gelen Fukuşima I Nükleer Santrali kazalarıdır.
ÇERNOBİL FACİASI NEDİR
Kaza 26 Nisan 1986 Cumartesi günü 4 numaralı reaktörde meydana getirilen sistem testi esnasında adım atmıştır. Çernobil Nükleer Santrali Pripyat kenti, Belarus yönetimsel sınırı ile Dinyeper Nehri civarlarında bulunan bir RBMK reaktörüydü. Kontrol esnasında ani ve beklenmedik bir güç dalgalanması fark edilerek acil durum butonuna basılmıştı fakat güç çıkışı daha çok büyüyerek son noktaya ulaştığında buğu basıncı bir takım tepkimeye niçin oldu.
Tüm bu vakalar nötron moderatör ile hava arasındaki grafitin birleşmesine niçin oldu ve nükleer çekirdekte erime oldu. Tutuşma ile çıkan yangın atmosfere terfi etti. Böylece Pripyat başta olmak suretiyle geniş bir coğrafyaya yüksek derecede nükleer serpinti bulutu yayıldı. Serpinti bulutu Sovyetler Birliği’nin batısı ile buradan Avrupa’ya ve Karadeniz üstünden Türkiye’ye sürüklendi.
1986 yılından 2000 yılına kadar Belarus, Rusya ve Ukrayna’da ciddi olarak kirlenmiş bölgelerden toplam 350.400 şahıs tahliye edildi. Rusya’nın resmî verilerine nazaran oluşan radyoaktif serpintiden en fazlaca etkilenen yer %60 ile Belarus oldu. Çernobil kazasının peşinden Rusya, Belarus ve Ukrayna devamlı olarak yapmış olduğu dezenfekte işlemleri ile sıhhat işlemlerinde yüklü derecede harcama yapmış oldu.
Facianın zararları
Yıkım maliyeti ve kayıpları açısından tarihin en fena iki nükleer felaketinden birisidir. Kaza sonrası 500.000’den fazla işçi nükleer faciaya müdahalede bulunmuş ve birçoğu radyasyona maruz kalmıştır. Tahmini olarak meydana getirilen harcama ise 18 milyar ruble olmuştur.
Meydana gelen kaza esnasında ölen kişilerin sayısı 4.000-93.000 şahıs civarında olmuş vakadan sonrasında santrali tecrite almak için kullanılan 600.000 kadar şahıs maruz kalmış olduğu ışınım neticesinde kansere yakalanmış yada ölmüştür fakat bu sayı SSCB hükümeti tarafınca üstü kapatılarak yalnızca 31 şahıs olarak kayıtlara geçmiştir.Ek olarak fazlaca büyük bir alana yayılan ışınım neticesine uzun solukta sonuçlarının daha ağır olduğu değerlendirilmektedir.
UNSCEAR raporuna nazaran 2008 yılına kadar kazadan yüksek dozda radyasyona maruz kalan 4000 kişiden 64’ünün ışınım sonucu öldüğü doğrulanmıştır. Oluşturulan Çernobil Forumunda 200.000 acil müdahalede çalışan işçi, 116.000 kurtarılmış şahıs ve kirlenmiş alanlardan tahliye edilen 270.000 kişinin detayları derlenmiştir.
Akut ışınım sendromuna bağlı olarak kazadan kısa süre sonrasında ölen 50 acil müdahale işçisinin ölümleri ile radyasyona bağlı olarak Tiroid kanseri ve radyasyona bağlı kanserden dolayı ölenler birleştirildiğinde, ölenlerin sayısı 3940 olmuştur. Bunlardan tahmini olarak dokuzu çocuktur ve lösemi sebebiyle ölmüşlerdir.
Ülkemize olan tesirleri
Türk Tabipler Birliği’nin Nisan 2006’da meydana getirilen “Çernobil Nükleer Kazası Sonrası Türkiye’de Kanser” başlıklı raporunda, Çernobil nükleer reaktör kazası ile Karadeniz bölgesindeki kanser vakaları arasındaki birlikteliğin araştırılması neticeleri kamuoyuna sunulmuştur. Raporda Çernobil’deki patlama sonrasında oluşan radyoaktif bulutların 3 Mayıs 1986 Cumartesi günü Marmara’ya, 4-5 Mayıs günleri Batı Karadeniz’e, 6 Mayıs günü Çankırı üstünden Sivas’a, 7-9 Mayıs tarihlerinde Trabzon-Hopa’ya ulaşmış olduğu, 10 gün sonrasında da tüm Türkiye’ye radyoaktif parçacıkların yayılmış olduğu belirtilmekte.
Hopa’da kanser görülme sıklığı ile kanser sebebiyle ölümlerin, Türkiye’nin öteki coğrafi alanlarına nazaran daha çok görülmesi olasılığının, araştırılmaya kıymet bir durum bulunduğunun ortaya çıkmış olduğu ifade edilmektedir. Rapor, elde edilebilen veriler ışığında, bölgede Çernobil nükleer kazası ile gerek kanser olgu sayıları, gerekse kanserden ölümlerle ilgili kanıta dayalı nedensel bir bağlantı kurmanın olanaklı görünmekte bulunduğunu kabul ederek, bu mevzuda kati sonuca varmak için daha detaylı araştırmalar yapılması gerekliliğini vurgulamaktadır.
