Erkan ÇAKAN
DÜNYA Gazetesi ve İstanbul Maden İhracatçıları Birliği iş birliğiyle düzenlenen “Sanayide Maden Panelleri” serisinin üçüncüsü ‘demir-çelik’ sektörü temsilcileri ile gerçekleştirildi. DÜNYA Genel Koordinatörü Vahap Munyar’ın yönettiği panelde maden sanayinin tüm sektörlere hammadde sağlamış olduğu vurgulandı. Panelde, yerli hammadde kullanım oranının yüksek olduğu sektörde ihracat artışına dikkat çekildi. İhracat ve iç piyasadaki büyümeyle birlikte şirketlerin yeni hat ve kapasite artışına yönelik yatırımları da hızlandı. Sürdürülebilir bir gelişme içinde mevcut hammaddenin verimli kullanılmasına ve yeni kaynak arayışının hızlandırılmasına dikkat çekildi.
Panelde konuşan OYAK Maden Metalürji Pazarlama ve Satış Grup Başkan Yardımcısı Fatih Çıtak, pandemi döneminde ülkelerin ekonomisini sürdürebilmesi için hammadde temin garantisinin öneminin fazlaca arttığını dile getiren Çıtak, sanayide ara girdilerin baş aktörünün de demir-çelik bulunduğunu altını çizdi.
DÖNGÜSEL EKONOMİ, ÇELİKTE YILLARDIR SAĞLANMIŞ DURUMDA
OYAK olarak Türkiye çelik sektöründe entegre yassı üretiminde Erdemir ve İsdemir şirketleriyle etkinlik gösterdiklerini ifade eden Fatih Çıtak, bu şirketlerle ülkenin hammadde tedarikinde mühim bir yere haiz olduklarının altını çizdi. Sektörde hurda ve entegre yassı üretiminin birbirini tamamlayan iki değişik üretim metodolojisi bulunduğunu söyleyen Çıtak, hurda ve cevhere dayalı üretimi neticesinde sektörün döngüsel ekonomiyle faaliyetlerini sürdürdüğünü altını çizdi. Madenden çeliği ürettikten sonrasında kullanım ömrünün tamamlanmasıyla, hurda tesislerinde yine üretime girdiğini belirten Fatih Çıtak, “Bugün bahsettiğimiz Yeşil Mutabakat ve döngüsel iktisat çelik sektöründe senelerdir sağlanmış durumda. Her iki üretim yöntemi de birbirini tamamlayan döngüsel sistemin birer parçası” diye konuştu.
“KARBON SALIMI AZALTIMINDA ÜZERİMİZE DÜŞENİ YAPACAĞIZ”
Yeşil Mutabakat’la beraber üretim teknolojilerinin değişeceğini dile getiren Çıtak, “Ikimiz de entegre tesisler olarak bunu yaşıyoruz. Madenden üretime devam edeceğiz fakat yöntemi değişecek. Bir ihtimal üretimde kömür kullanılmayan yöntemler önümüzdeki dönemde ehemmiyet kazanacak. Bu doğrultuda üreticiler de yatırımlarını buna gore şekillendirecek. Paris İklim Anlaşması ve COP26 süresince ülkeler çeşitli koalisyon, antak kalma ve taahhütlere imza attı. Sektör olarak karbon salımını azaltım noktasında üzerimize düşeni yapacağız” dedi. Türkiye’nin 2020 senesinde Avrupa’da en fazlaca çelik üreten ülke bulunduğunu dile getiren Çıtak, “Çelik sanayii öteki sektörlere girdi sağlamasının yanında dünyada ilk 10 içinde yer edinen üretim gerçekleştiriyor. Sektör olarak Türkiye ekonomisinin büyüklüğünde mühim bir yere sahibiz. İhracatta Türkiye’de ilk 4 içinde yer alıyoruz ve bazı aylarda otomotiv sektörünü geçtiğimiz de oldu” dedi.
Çelik sanayiinin üretimde Avrupa’da birinci olmasının sebeplerini özetleyen Fatih Çıtak, şunları kaydetti: “AB’nin fena yönetiminin yanında Türk çelik sektörü rekabet enerjisini artırarak dünyadaki korumacılık uygulamalarına karşı doğru aksiyonlar alarak ihracatını artırmayı başardı. Çelik sanayii beyaz eşya, otomotiv ve makine sektörlerinin gelişmesiyle büyümesini sürdürmeye devam edecek.” Karbon dönüşümü noktasında Erdemir ve İsdemir olarak AB’li şirketlerden iyi konumda olduklarını söyleyen Çıtak, “Küresel ölçekte değişen üretim şekilleri ve teknolojik dönüşümde şirketlerimiz süratli yol alıyor ve bu mevzuda dünyanın peşinde değiliz. Türkiye’nin 2050 karbon salımı taahhüdüne sektör olarak üzerimize düşen katkıyı sunacağız ve bunun içinden elimizden gelenin fazlasını yapacağız” dedi.
İHRACATTA KG BİRİM DEĞERİ 1 DOLARA ULAŞTI
Türkiye’de hurdaya dayalı üretimde bilhassa hammadde sürdürülebilirliğinin fazlaca mühim bulunduğunu bildiren Çıtak, “Hurda hammaddesinin güvence altına alınması eleştiri bir role haiz” dedi. Türkiye hurdayı dışarıdan almış olduğu benzer biçimde demir cevheri ve kömürü de ithal ettiğini belirten Çıtak, “Dolayısıyla dünyada fiyatlar ne ise bizde de o fiyatlar geçerli. Cevher tutarları 3 ay öncesine kadar 230 dolar iken şimdi 90 dolar civarına düştü fakat hurda fiyatlarında artış var. Sektörümüz ihracatta mühim başarılar kaydetti ve yılsonu hedefi 22-23 milyar dolar iken 2022’de aynı performansı göstereceğini öngörüyoruz. Sektörün kilogram başı birim kıymeti ise 1 dolara ulaştı. Sektörde yeni yatırımlarla beraber yassı çelikte üretim kapasite 5 ila 6 milyon ton daha da artacak” diye konuştu.
TÜRKİYE’DE CEVHERE DAYALI ÜÇ TANE ÜRETİM TESİSİ BULUNUYOR
Çolakoğlu Metalurji Genel Müdürü Uğur Dalbeler ise çeliğin dayanıklı ve yaşamsal döngüsü sonsuz bir araç-gereç bulunduğunu söylemiş oldu. Üretimin ilkin cevherden başladığını ve geri dönüşümle bunun sonsuz bir boyut kazandığını belirten Dalbeler, “Türkiye’de cevhere dayalı üç tane üretim tesisi bulunuyor. Bunların ilki Karabük Demir Çelik 1938’de, Ereğli Demir Çelik 1965 ve İskenderun Demir Çelik ise 1975’te kuruldu. Bu tesislerin ilki İngilizler, ikincisi ABD ve üçüncüsü de Ruslar tarafınca kuruldu. Çelik ciddi ana para içeren bir sektör. Bugün Erdemir benzer biçimde bir tesisin hayata geçirilmesi için 5-6 milyar dolar benzer biçimde bir ana para gerekiyor” dedi.
HAMMADDE KAYNAKLARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ ÖNEM ARZ EDİYOR
DİMİN Madencilik Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü İlhan Poyraz, Türkiye’nin senelik 17 milyon ton demir cevheri kullandığını belirterek, bu rakamın yalnız 7-8 milyon tonunun Türkiye’de üretildiğini söylemiş oldu. Dünyada çelik üretiminde ilk sırada Çin’in bulunduğunu bildiren Poyraz, Çin’i Avustralya, Brezilya ve ABD’nin takip ettiğini söylemiş oldu. Poyraz, “Stratejik hammadde olan demir cevheri ve öteki madenler için dünyada anlaşmazlıklar yaşanıyor ve belli dönemlerde savaşlar da yaşandı. Ülkeler hammaddeyi güvence altına almak için politikalar belirliyor. Bilhassa Çin, Afrika vatanlarında faaliyetlerini çeşitlendirerek artırıyor. Böylece hammadde kaynaklarını ilk elden ve güvence altına almış oluyor. Birçok ülke bugün bu girişimlerde kıyasıya yarış içinde” diye konuştu.
TEMİZ ENERJİ VE ELEKTRİKLİ ARAÇTA LİTYUM VE KOBALT ÖNE ÇIKACAK
Çin’in kendi stoğunda 600 milyon ton cevher rezervi tuttuğunu aktaran Poyraz, dünyada yaşanacak herhangi bir hammadde krizinde Çin’in kendi üretimini sürdürebileceğini söylemiş oldu. Türkiye’de bilhassa maden keşfinin stratejik bir öneme haiz bulunduğunu bildiren Poyraz, “Stratejik madenlerimizin aranıp çıkarılması için çaba göstermeliyiz. Değişen teknolojiler ve Yeşil Mutabakat’la beraber bir dönüşüm yaşanacak. Temiz enerji ve elektrikli araçlar için lityum ve kobalt benzer biçimde madenlerin önemi daha da artacak” dedi.
Poyraz, madencilik sektörünün kamuoyunda yanlış bir algıya haiz bulunduğunu söyleyerek, “Yanlış bilgilerle kamuoyunda bir idrak yaratılıyor. Madencilik alanında meydana getirilen tüm üretimler AB kriterlerine gore yapılıyor ve sürdürülebilirlik çerçevesinde çevreyi önceleyen naturel yaşamı sakınan madencilik üretimi gerçekleştiriliyor” dedi. Maden arama ve ruhsatlandırma süreçlerinde sektörün büyük sıkıntılar çektiğini aktaran Poyraz, “ÇED raporu için 42 devlet kurumundan izin alınıyor. Bunlardan bir tanesinin izin vermemesi durumunda ise rapor alınamıyor ve üretime geçilemiyor. Maden yatırımları bulunmuş olduğu ilin ekonomisine büyük katkı sağlıyor. Bizim Bingöl’de bulunan maden sahamızla beraber tersine göç başladı” diye konuştu.
● MADENLERİN TAŞINMASI İÇİN DEMİRYOLU YAPILMALI
Maden yatırımlarında madeni çıkarmak kadar onu işleyecek yere götürülmesinin de ehemmiyet arz ettiğini bildiren İlhan Poyraz, büyük hacimli madenlerin sadece demiryolları ile taşınabileceğini söylemiş oldu. Bu alanda eksikler bulunduğunu belirten Poyraz, demiryollarıyla taşınan yük miktarının oranında madencilik ürünlerinin ilk sırada yer aldığını söylemiş oldu. Sadece bunun yetmediğini ifade eden Poyraz, “Bazı maden rezervlerine demiryolu gitmediği için maden yatırımları devreye alınmıyor. Madenlerin taşınması için demiryolları ve altyapı yatırımları süratli bir halde devreye alınmalı” dedi.
DÜNYA Üst Yöneticisi Hakan Güldağ ise sektörün Avrupa’da üretimde önder ve dünyada ilk 10 içinde olmasının fazlaca kıymetli bulunduğunu söylemiş oldu. Güldağ, Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında en fazlaca etkilenecek 3 ülkenin Rusya, Çin ve Türkiye olacağının belirtilmesine dikkat çekti. Güldağ, “Türkiye’nin AB’de niçin liderliğe yükseldiğini ve bizi bu sonuca getiren temelleri iyi incelemek gerekiyor. Bizi birinciliğe ulaştıran dalganın iyi anlaşılması ve Yeşil Mutabakat’la beraber bu süreçte sektörün önünü açacak yapı taşlarının şimdiden belirlenmesi gerekiyor” dedi.
Biriki bitince tarımdan ihracat İstanbul Maden İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Aydın Dinçer, demir-çelik sektörünün hem cevherden hem de hurdadan üretim yaptığını ve geri dönüşümün iyi örneklerini sergilediğini söylemiş oldu. Madencilk tarafında döngüsel iktisat ve Yeşil Mutabakat, Paris İklim Anlaşması benzer biçimde sektörün üretim sürecini etkileyecek mevzu başlıklarının üstünde yoğun çalıştıklarını belirten Dinçer, bu çalışmaların, küresel ölçekte çevre bilincinin gelişiminin daha da arttığının göstergesi bulunduğunu söylemiş oldu. Ülkelerin de bu doğrultuda hareket ederek, kendi politikalarını geliştirip taahhüt etmiş olduğu oranları gerçekleştirmek için üretim süreçlerini değiştirdiğini ifade eden Dinçer, “Madencilik sektörü Avrupa Yeşil Mutabakatı ve Paris İklim Anlaşması çerçevesinde bir yol çiziyor. Akademisyenlerimiz sektörümüzün temsilcileri ve bu mevzuda uzman kişilerle birikte bir kurul oluşturuyoruz. Bu heyetle beraber Paris İklim Anlaşması kapsamında atılacak adımları şimdiden bilmek ve ona gore sektörü değişime hazırlamak için emek verme yapıyoruz” dedi.
Sürdürülebilir madencilik çerçevesinde rezervleri sonlanmış olan maden sahalarının rehabilite edilerek ziraat arazisine dönüştürüldüğüne dikkat çeken Dinçer, “Aydın’ın Efeler ilçesindeki iki şirket, maden sahalarında kömür rezervinin sona ermesiyle bu alana zeytin ağaçları dikerek katma kıymeti yüksek ürünler elde ediyor” dedi. Dinçer, “Maden sahalarını toprakla dolduran firmalar, bu alanlara zeytin ağaçları dikerek kaliteli ve katma kıymeti yüksek ürünler elde ediyor” diye konuştu.
Son 10 yılda arama izinleri %84 düştü
Son dönemlerde bilhassa maden arama izinlerinde büyük düşüşler yaşandığını dile getiren Aydın Dinçer, “Son 10 yılda arama izinlerinde yüzde 84 düşüş söz mevzusu. İşletme ruhsatlarında ise yüzde 14 düşüş var. Bilhassa çevreci madencilik geliştirilmeli ve sürdürülebilir üretim yapılmalı. Sadece tüm madenciliğin reddi benzer biçimde kamuoyunda idrak oluşturulursa o süre tüm sanayimiz fazlaca büyük bir çıkmaza girecek” dedi. Son dönemde maden yatırımcısının mevzuatlardaki arama ve işletme izinlerinin uzun sürmesinden dolayı yatırımlardan kaçındığına dikkat çeken Dinçer, “Bu durumda gelecekteki yatırımların hammaddesini sağlayacak rezervlerin aramasından vazgeçmişiz. Sektörün geleceği açısından kaygı verici. Mevzuatta değişim yapılmalı ve sektörün önündeki engeller kaldırılmalı” ifadelerini kullandı.
Karbon piyasası oluşturulmalı
Sınırda Karbon Vergisi ile ilgili değerlendirmelerde bulunan Fatih Çıtak, AB vatanlarında birçok mesele yaşandığını ve oradaki problemlerin de Türkiye’de yaşananlarla aynı bulunduğunu söylemiş oldu. Bu kapsamda Türkiye’nin de AB’ye benzer bir karbon piyasası oluşturması icap ettiğini belirten Çıtak, “Bu kapsamda AB regülasyonlarına uyum sağlayabiliriz. Karbon vergisinden de minimum oranda etkileniriz. Kamudan beklentimiz Emisyon Tecim Sistemi ile kuracağı mekanizmada, enerji dönüşümünü destekleyici bir halde fonlaması. Bunu da 2026’ya kadar ne olursa olsun devreye almalıyız” dedi.
Tam 42 kurumdan izin almak mecburi
DİMİN Madencilik Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdürü İlhan Poyraz, maden faaliyeti için öncelikle Enerji Bakanlığına bağlı MAPEG kurumundan arama faaliyeti için belge alındığını söylemiş oldu. Ruhsat alındıktan sonrasında o saha içinde maden aramasının gerçekleştirildiğini ifade eden Poyraz, “Maden bulunduktan sonrasında işletme izni alınıyor. Madende en zor dönem bu izin süreçleri. Tam 42 kurumdan izin almak zorundayız. Bu süreç minimum iki yıl sürüyor. Bu da yatırımcının yatırım yapma iştahını engelliyor” dedi. Madencilik sanayinin riskleri içinde barındıran bir sektör bulunduğunu ifade eden Poyraz, “Ruhsat alınsa bile aramalarda eliniz boş da dönebilirsiniz. Sadece bu şekilde negatif durumlar olsa da madenler ülkelerin kalkınması ve gelişmesinde fazlaca mühim rol üstüne alıyor” açıklamasını yapmış oldu.
“Avrupa’nın en büyük çelik üreticisi konumuna geldik”
Türkiye’nin çelik yatırımlarına minik adımlarla başladığını ve hemen sonra hususi sektörün girişimleriyle çelik sanayinin geliştiğini ifade eden Dalbeler, “{Özel sektör} yatırımlara küçük küçük 1965’lerde başladı. O dönem devlet kuruluşu olan Erdemir’in senelik üretimi 600 bin ton iken hususi sektörün hurdaya dayalı ilk tesisi ise senelik 50 ile 100 bin ton arası üretim gerçekleştiriyordu” dedi. Hususi sektörün 1980’den sonrasında çelik endüstri yatırımlarına odaklandığını ve 2000’den sonrasında da ciddi yatırımlar gerçekleştirdiğini belirten Dalbeler, “İlk üretimlerde öne çıkan ürün inşaat çeliği oldu. Seneler içinde ana para birikimiyle beraber gene hurdaya dayalı ve imalat sanayinin gereksinim duyan yassı çelik üretiminin artmasıyla katma kıymetli çelik ürünler üretilmeye başladı. Bugün üretimde Avrupa’nın en büyük çelik üreticisi konumuna geldik ve dünyada 7’nci sıraya yükseldik. Sektörümüz üretimde yüzde 6 gelişme kaydetti” dedi. Türk çelik sektörünün yassı çelik ihracatında dünyada 10’uncu sırada iken ithalatta ise 2’nci sırada yer aldığını ifade eden Dalbeler, “Bu hususta üreticilerin korunması ve iç pazarın devamlılığı için bazı düzenlemelere sektör olarak gereksinim duyuyoruz” diye konuştu.
