Yunanistan‘ın beşinci büyük adası Sakız (Chios), Türkiye‘den ulaşımın en kolay olduğu Yunan adalarından. Çeşme’den 45 dakikalık bir feribot yolculuğu ile ulaşılabilen ada, dünyada damla sakızının üretildiği tek yer.
Türk gezi severlerin ilgisiyle her geçen yıl turizmde gelişme gösteren Sakız Adası; el değmemiş plajları, Orta Çağ esintisi taşıyan köyleri, sıcakkanlı insanları, leziz narenciye çeşitleri, mis kokulu damla sakızı, sabaha kadar eğlencenin devam etmiş olduğu tavernaları, taze deniz ürünleri ve rahat doğasıyla birkaç güne sığdırılamayacak kadar büyük.
Popüler Yunan adaları ile karşılaştırıldığında turizmde birkaç adım geride duran ada, doğallığı bozulmamış yapısı ile emsalsiz bir yaşama şahit olmak isteyenler için doğru adres. Sokaklarında orada yaşayandan oldukca gezgin görülen birçok yere nazaran Chios, güleryüzlü mahalli halkının sıcak karşılamasıyla öne çıkıyor.
Sakız Adası Seyahat Rehberi
Antik çağlardan bu yana Homeros’un kendisine ilişkin bulunduğunu ifade eden birçok kent şeklinde Sakız’ın da Homeros iddiası bulunuyor. İzmir’den adaya gelip yerleşen Homeros’un eserlerini burada yarattığına dair kanıt gösteren adalılar, Homeros’u kendi evladı olarak kabul ediyor.
Meydana getirilen arkeolojik emek harcamalar ve araştırmalar adada Neolitik Çağ’dan (MÖ 6,000- MÖ 1,100) bu yana gelişmekte olan kültürel ve ekonomik bir yaşam bulunduğunu gösteriyor. MÖ 7 ile 4. yüzyıllar içinde oldukça gelişen ve güçlenen ada; MÖ 1,000’li yıllarda İyonyalıların yerleşmesiyle yeni bir dönemle tanışmış.
Sırasıyla Büyük İskender, Roma Devleti, Bizans, Cenovalılar ve Osmanlı hakimiyetine giren ada, 1912 yılından itibaren Yunanistan’ın bir parçası. İkinci Dünya Savaşı’nda Alman işgalini de yaşayan Sakız’da geçmişin oldukca kültürlü izlerini dört bir yanda görmek mümkün.
MÖ 8. yüzyıla ilişkin en eski buluntularda rastlanılan Sfenks’in adanın uzun seneler sembolü olduğu düşünülüyor. Sakız, Sfenks’i en uzun süre sembol olarak taşıyan şehir olma özelliğine haiz.
Deniz ticaretinde dünyaya yön veriyor
Antik çağlardan bu yana denizcilik ve deniz ticaretiyle ilgilenen ada, bu alanda dünyanın önde gelen merkezlerinden biri. Heredot ve Thukidides şeklinde adlar de eserlerinde Sakız adasının denizciliğinden söz edenler içinde. 1473 senesinde adaya gelen Denizci Kaşif Kristof Kolomb, Sakız’ın Vrondatos bölgesinden tecrübeli denizci, mürettebat ve ekipman almış. Ada halen Yunanistan’daki armatörlerin büyük bölümünün yaşamış olduğu ya da bağının olduğu yer. Bununla beraber dünya denizlerinde dolaşan birçok geminin de bu adayla bağları var.
Damla sakızının yaşam verdiği ada
Dünyada ticari kıymeti olan damla sakızı üretiminin yapıldığı tek yer Sakız Adası. Osmanlı döneminden beri ‘Sakız’ olarak isimlendirdiğimiz adanın adı bu olağanüstü ağaçtan geliyor. Yunanların Chios söylediği adanın isminin tam karşılığı ile ilgili net bir informasyon yok.
Hoş tadı, şifa verici özelliği ve oldukca çeşitli kullanım alanıyla mis kokulu damla sakızı, yalnızca adanın cenup bölgesinde üretiliyor. Eski çağlardan beri bayanların güzelliğinde, yemeklerde, tatlılarda ve sıhhat amacıyla kullanılan damla sakızının Osmanlı mutfağında da mühim bir yeri var.
Oldukça sıkıntılı bir üretim sürecine haiz olan sakız, satışa sunulana kadar değişik aşamalardan geçiyor. Yaz ayları başlangıcında ağacın kökünün çevresine geniş bir daire çizilip, etrafı temizlenip düzleştiriliyor. Düzleştirilen alana beyaz killi toprak seriliyor. Nakışlama adında olan ağacın dalları ve gövdesine yarık açma işlemi 5-6 hafta süresince, haftada 2 kez yapılarak ağacın reçinesinin akması umut ediliyor. Toprağın üstüne akan reçine özenle toplandıktan sonrasında elek yardımıyla temizlenip kurutuluyor. Sürem süresince iki kez toplanabilen damla sakızı adada kurulu olan kooperatife (birlik) teslim ediliyor. Üretimin aksamaması, üreticinin zarar görmemesi için 1983 yılından beri faaliyette olan birlik, üretim süreçlerine ilişkin tüm aşamaları titizlikle takip ediyor.
Avrupalı gezginler yardımıyla 10. yüzyıldan itibaren Avrupa’ya taşınan damla sakızı, tüm dünyaya adadan ihraç ediliyor. Onlarca çeşit üründe kullanılan damla sakızına, diş macunu, el-yüz kremi, reçel, macun, şarap, rakı, likör, şeker, sakız ve gazozda rastlamak mümkün.
Sakız Adası Gezi Rotaları
Sakız Adası, 840 kilometrekarelik yüzölçümü ve 200 km’yi aşan sahil şeridi ile Yunanistan’ın beşinci büyük adası. 62 köyü olan adanın nüfusu ortalama 52 bin. Psara ve Oinoussses adlı iki ufak adanın da dahil olduğu Sakız’ı hakkını vererek gezebilmek için minimum bir haftalık süre gerekiyor.
Birbirine yakın olan köyler ve ilgi çekici noktaları bir arada değerlendirip bir rota ulaştırmak daha kolay ve verimli bir seyahat için koşul. Sizlere de kolaylık olması açısından bu rotaları gruplandırarak yazıyorum.
1. Chios, Karfas, Kambos (Merkezin güneyi)
Adanın merkezi olan Chios’tan başlamış olan bu güzergahta Karfas ve Kambos bölgesi bulunuyor. Bisiklet ve yürüyüşle kolaylıkla gezilebilecek bu rotada kent merkezinden, turunçgil üretimi ve görkemli konaklarıyla tanınan Kambos bölgesine kadar olan kısmı keşfedebilirsiniz.
2. Volissos, Amani, Psara (Kuzeybatı)
Adanın görece daha azca gezinsel olan şimal batı kısmı bakir ve organik köyler ile Psara adasını da içine alıyor.
3. Armolia, Pirgi (Sakız köyleri)
Adanın cenup doğrultusunda yer edinen Pirgi ve Armolia bölgesi, sakız üretiminin yapıldığı 24 köyün de yer almış olduğu organik bir koridor. Pirgi, Olimpi, Mesta ve Armolia köyleri, Sakız (Mastic) Müzesi ve plajlar görmeye kıymet.
4. Orta Çağ rotası (Orta -merkez- bölüm)
Sakız Kalesi’nden (merkezden) başlamış olan bu rotada Nea Moni (Yeni Manastır), Anavatos Köyü, Avgonima ve Lithi bulunuyor. Bu rota coğrafi olarak adanın merkezinde yer ediniyor.
5. Deniz kıyısındaki köyler (Kuzeydoğu)
Adanın kuzeydoğusunda Karaburun’un (İzmir’in ilçesi) batısıyla karşılıklı bakan deniz kıyısındaki köyler, bilhassa yazları denize girmek isteyenler için görkemli güzellikte. Vrontados, Daskalope, Pantoukios, Lagada, Kardamyla ve Oinoussses adası bu rotada yer ediniyor.
Sakız Adası Gezilecek Bölgeler
1. Liman ve çevresi
Adaya feribotla gelenlerin ilk adımını attığı yer Chios Limanı. Liman ve çevresi adanın en merkezi ve hareketli noktası. Sahil süresince sıralanan hediyelik eşya dükkanları, kafe, restoran ve tavernalar, vasıta kiralama ofisleri ve otelleri yürüyüş yaparak keşfedebilir; bir şeyler yiyip içebilirsiniz.
Limanın çevresindeki caddenin bir arkasında kent meydanı ve Sakız Kalesi var. Kalenin içinde Osmanlı mezarlığı ve birkaç tane kafe yer ediniyor. Zamanı esintiler taşıyan kale bölgesinin tadı da yürüyerek çıkıyor.
2. Yel değirmenleri
Adanın en mühim sembolleri içinde bulunan yel değirmenleri merkezin 1,5 km kadar kuzeyinde. Yürüyerek kolaylıkla ulaşılabilen yel değirmenlerinin çevresinde birkaç restoran ve kafe de var. Adanın hastanesi de yel değirmenlerinin yanı başlangıcında. Zamanı geçmişi tam olarak bilinmeyen değirmenlerin manzarası deniz havası ile birleştiğinde oldukça keyifli kareler çıkıyor ortaya.
3. Lagkada
Merkezin kuzeyinde denizci köylerinden önde gelen Lagkada, adanın en güzel manzaralarına haiz olan yerleşim yerlerinden biri bana nazaran. Yüksek bir tepeden ufak bir körfezin içinde bulunan köye inerken karşılaşılan görüntü insanoğlunun içini ferahlatıyor. Sahil süresince sıralanan ve ağırlıklı olarak deniz ürünleri sunan restoranlarda ne olursa olsun mola vermek lazım. Yat limanına yanaşan tekneleri seyredip, denizde adeta dans eden balıklara ekmek atarak huzurun tadına bakın. Ek olarak sahilin bir arkasındaki daracık sokaklar birbirinden güzel evleri ile ne olursa olsun görülesi.
4. Agios İsidoros Şapeli
Adanın en oldukca fotoğraflanan noktalarından önde gelen Agios İsidoros Şapeli, Sikiada köyünde. Ada merkezinin kuzeyinde Lagkada köyüne yakın bir konumda olan şapel, bembeyaz boyasıyla Yunan adaları geleneğini yansıtıyor. İnce çakıllı bir koyun uç noktasındaki şapeli ziyaret ettikten sonrasında yüzme molası verilebilir.
5. Marmaro
Kuzeybatıdaki yerleşim yerlerinden Marmaro, Kardamyla’ya 2 km uzaklıkta. Bir yat limanı ve sahil güvenlik biriminin bulunmuş olduğu köy senenin her süreci sessiz ve rahat. Heykeltıraş Apartis’in imzasını taşıyan ‘Denizci’ heykeli Ege Denizi’ni selamlıyor.
6. Armolia
Sakız üretiminin yapıldığı 24 köyün içinde bulunan Armolia, güneye gidenlerin ilk uğramış olduğu köylerden biri. 1881 senesinde geçirdiği büyük depremin peşinden günümüze Orta Çağ esintilerini taşıyamasa da sakız üretiminin iyi mi yapıldığını görmek ve sakız ağaçları içinde bir tur atmak için Armolia köyü doğru adres. Seramik üretimi ile de malum köyde el yapımı seramikten meydana getirilen hediyelik eşyalar satılıyor.
7. Pirgi
Orta Çağ’ın kale köylerinden Pirgi, dünyada eşi benzeri görülmeyen bir sanatın sahnelendiği yer. Evlerin dış cephelerindeki kazıma usulü süslemeleri ile ziyaretçilerini etkileyen Pirgi’de daracık sokaklarda evlerin dış yüzeyindeki bu süslemeleri inceleyerek yürüyüş yapmak oldukça keyifli. 10. ve 11. yüzyıllarda yaşanmış olan korsan akınlarına karşı tedbir alınarak denizden 4-5 km içeriye kurulan köyde yağma ve işgalin etkilerini azaltmak için tam anlamıyla bir mühendislik emek harcaması yürütülmüş. En fazla 20-25 metrekare büyüklüğündeki evler bitişik çatıları ve aynı yükselikle inşa edilmiş. Sokakları dar ve labirent şeklinde olan köyde 13-15 metre yüksekliğindeki kule acil durumlarda, müdafa ve gözetleme amacıyla kullanılmış.
Meşhur Kaşif Kristof Kolomb’un sefer hazırlığı için bir süre yaşamış olduğu köyde Kolombos soyadı hala en oldukca kullanılan soyadlarından. 850 yıla uzanan zamanı geçmişi ile Ayon Apostolon Kilisesi, ziyarete açık. Adanın en eğlenceki panayırlarından biri her yıl 15 Ağustos’ta köy meydanında gerçekleştiriliyor.
8. Mesta
Orta Çağ köylerinden Mesta‘nın zamanı 13. yüzyıla uzanıyor. Daracık sokakları ile tıpkı Pirgi’de olduğu şeklinde dış tehditlere karşı her türlü önlemin alındığı köyde ortalama 250 şahıs yaşıyor. Yunanistan’ın en mühim 10 kilisesinden önde gelen Taksiyarhis Kilisesi Mesta’da. Mübadele döneminde İzmir’den ayrılmak zorunda kalan Rumların İzmir’deki kiliselerden getirmiş olduğu oldukca sayıda obje bu kilisede sergileniyor.
İnşa edilmiş olduğu dönemde tek kapısı olan Mesta’ya günümüzde 4 ayrı kapıdan giriş yapılıyor. Normalde dörtgen bir plana haiz olan kale köylerin aksine Mesta beşgen bir plana haiz. Su kuyusunun yerleştirilmesi için köyün planı üstünde değişim yapılmış. Adanın mahalli incir rakısı suma Mesta’da üretiliyor. Festivali de olan rakıyı bakkaldan yarım litrelik pet şişelerde alabilirsiniz.
9. Mavra Volia Plajı
Adanın en popüler plajlarından Mavra Volia Plajı, Emporio Limanı’nın yanı başlangıcında. Volkanik siyah taşlarla kaplı olan bu plaj, rahat ve sessiz bir görünümde. Deniz suyunun ıslattığı simsiyah taşlar benzeri olmayan bir görsel şölen yaşatıyor. Plajda soyunma kabini, wc de mevcut.
10. Anavatos
Kelime anlamı geçitsiz, çıkılmaz, aşılmaz olan Anavatos, Sakız Adası’nın en acıklı hikayelerinden birinin yaşandığı yer. Bir kayalığın tepesinde kurulu olan köy, stratejik olarak oldukça mühim bir noktada. Adanın batı sahillerini gören sadece dışardan bakıldığında herhangi bir halde belli olmayan köy, uzun seneler müdafa kalesi ve merkezi olarak kullanılmış.
Osmanlı Periyodu’nde yaşanmış olan ayaklanma esnasında ayaklanmanın bastırılması için Osmanlı Devleti’nin müdahalesine uğrayan halk, Osmanlılardan kaçmak için Anavatos’a sığınmış. 1822 senesinde Osmanlı’nın Anavatos’a da ulaşmasıyla beraber köye sığınan hepimiz uçurumdan atlayarak intihar etmiş. ‘Anavatos Katliamı‘ ya da ‘Osmanlı katliamı’ olarak tarihte değişik isimlerle anılan bu vaka, her iki ülke ve dünya kaynaklarında değişik biçimlerle karşımıza çıkıyor. O yüzden objektif bir şeyler söylemek için detaylı bir analize ve alternatif kaynakları incelemeye gereksinim var.
Sakız Adası’nda yeme-içme
Sakız adası yeme içme mevzusunda Türklerin damak tadına uygun oldukca sayıda alternatife haiz. Tüm kafe ve restoranlarda ağız tadımıza uygun bir şeyler bulabiliyoruz. Yunanların pita ekmeği içinde soğan, kuru cacık, domates, hardal ve ketçap eşliğinde sundukları tavuk ya da domuz döner pek leziz. Gyro (giros) adında olan döner adanın her yerinde satılıyor.
Deniz ürünlerinden hoşlananlar Sakız Adası’nda kendini kaybedebilir. Tüm balık çeşitleri, karides, kalamar şeklinde deniz ürünleri hesaplı ve etkisinde bırakan bir sunumla servis ediliyor. Yunan rakısı uzo, bira, şarap ve kokteyl şeklinde içkiler vergiler sebebiyle Türkiye ile kıyaslandığında bir fazlaca ucuz. Birçok yerde kola, fanta şeklinde içeceklerle bir şişe bira aynı fiyata satılıyor. Kafe ve restoranlarda su çoğu zaman ücretsiz bir şekilde ikram ediliyor. Yunanistan’da senenin her süreci tüketilen soğuk kahve frappe, yaşamın her anında karşınıza çıkıyor. Çaysız yapamam diyenler için adada sadece sallama çay bulunuyor.
Sakız Adası’nda alışveriş
Adada alışveriş yapmak isteyenler için ada merkezi ve köylerde değişik alternatifler bulunuyor. Armolia köyünde el yapımı seramik, liman çevresi, Mesta ve Pirgi’den magnet başta olmak suretiyle alkollü içecekler, sakız likörü, damla sakızı, damla sakızlı ürünler, havlu, çanta, bardak, şapka şeklinde şeyler alabilirsiniz.
Yaşamın erken saatlerde başladığı adada sabah saat 8’den 14.30’a kadar her yer açık. Sadece 14.30’dan 17.30’a kadar genel dinlenme saati siesta olduğundan yaşam durma noktasına geliyor. Akşam yemeği çoğu zaman geç saatte yeniyor. Pazar günleri açık yer bulmak oldukça zor. Alışveriş planı olanların saat mevzusuna dikkat etmesi gerekiyor.
Sakız Adası’na iyi mi gidilir
Sakız Adası’na Türkiye’den deniz yolu ve hava kanalıyla ulaşım mümkün. Deniz kanalıyla, feribotla gitmek isteyenlerin İzmir’in Çeşme Limanı’nı kullanımı gerekiyor. Çeşme-Sakız arası Turyol süratli ferbiotla 30 dakika sürüyor.
Türkiye’nin köklü taşımacılık şirketi Turyol internet adresinden yada bilet satış ofislerinden feribot bileti alarak bu güzergahta feribotla seyahat yapabilirsiniz. Bilet tutarı tek yön 20€, gidiş dönüş 25€. Ek olarak Sakız Adası seferlerini Feribotlines‘ın Sakız Adası feribot sayfasından inceleyebilir ve en iyi fiyat garantisi ile satın alabilirsiniz. Adanın, Midilli ve Atina’nın Pire Limanı ile haftanın 7 günü; Selanik, Limni, Karlovasi ve Vathi (Samos) limanlarıyla haftanın 3 günü; Kavala ile haftanın 2 günü; Rodos, Kos, Kalimnos, İkarya, Sigris limanlarıyla ise haftanın 1 günü direkt feribot bağlantısı var. Atina-Sakız arasındaki feribot yolculuğu 6-8 saat içinde değişiyor.
Atina Venizelos Havalimanı’ndan adaya her gün değişik hava yolu firmalarının 8 seferi bulunuyor. Sefer sayısı yazları daha da artıyor. Yaz döneminde Rodos, Midilli, Limni ve Samos’a haftanın 2 günü uçakla bağlantı sağlanıyor. Türkiye’den direkt uçuşun olmadığı adaya Atina üstünden gidilebiliyor.
Sakız Adası nerede
Sakız Adası vizesi
Sakız Adası’nı ziyaret etmek isteyen Türk vatandaşlarının Yunanistan vizesi alması gerekiyor. Avrupa Birliği üyesi Yunanistan, Schengen vize birliğinin bir parçası. Hali hazırda Schengen vizesine sahipseniz Sakız Adası’na giriş yapabilirsiniz. Yeşil (hususi), gri (hizmet) ve siyah (diplomatik) geçişlik sahibi Türk vatandaşları Sakız Adası’na vizesiz girebiliyor. Ek olarak Yunan adaları kapı vizesi de evrakla uğraşmak istemeyenlerin tercihi.
Sakız Adası turları
Sakız adası coğrafi olarak büyük bir ada. Talibi ön hazırlık ve araştırma yapmadan tek başına gezmeye çalışmak birazcık yıpratıcı. Bu yüzden adada düzenlenen turlara katılarak, geri kalan bölümde ise hazırladığım rotalardan seçtiklerinizi kiralayacağınız vasıta ya da motorla gezerek talibi daha kolay bir halde keşfedebilirsiniz.
Sakız Adası’nın ilk ve tek Türk tur şirketi Deniz Tours, başarı göstermiş tur operatörü Deniz Uyanmaz tarafınca işletiliyor. Her türlü beklenti ve öğrenci nazaran kişiye hususi ve gruplara hususi tur düzenleyen Deniz Tours, Türkçe anlatımıyla da oldukça tatminkar. Büyük keyif aldığım, Cenup Sakız Adası Turu‘na katıldığım Rehberimiz Deniz Uyanmaz’ı ne olursa olsun denemenizi tavsiye ediyorum.
Sakız Adası vasıta kiralama
Adada oldukca sayıda şirket vasıta kiralama hizmeti veriyor. Ağırlıklı olarak liman çevresinde sıralanan firmaların bir kısmının havalimanında da ofisi var. İzmir merkezli bir vasıta kiralama şirketi olan Dokay Rent A Car, Sakız adasında da vasıta kiralıyor. Yunanistan’da vasıta kiralamak oldukça kolay.
Türkçe bilen çalışanlara haiz olan firmanın otomobilleri da pırıl pırıl. Dimitris Tsardakas, samimi ve sıcakkanlı yaklaşımıyla yüzünüzü güldürüyor. Limandan çıkar çıkmaz birazcık ilerde görebileceğiniz ofiste, hiçbir endişeniz olmadan vasıta kiralama rezervasyonunuzu yapabilirsiniz. 1 günlük vasıta kirası averaj 25€. Feribotla sabah gelip ertesi gün akşam dönüyorsanız 40€’ya vasıta kiralayabiliyorsunuz. Dokay’a gittiğinizde benden slm söylemeyi ihmal etmeyin!
Sakız Adası konaklama
Adada değişik bütçelere nazaran konaklama seçenekleri bulunuyor. Günlüğü 20€’dan başlamış olan pansiyonlar, 3-4 yıldızlı oteller ve etkisinde bırakan konsept butik otellerin seçimi tamamen sizin seçiminize nazaran. Liman çevresinde barıncak ve birkaç averaj fiyatlı otel var. Ben son olarak ada ziyaretimde limana yakın bir konumda olan 4 yıldızlı Chandris Hotel‘de kaldım. Sadece bana nazaran merkezdeki en güzel otel Grecian Castle Hotel. Averaja nazaran oldukca azca yukarıda bir bütçeyle Grecian Castle Hotel’de kalırsanız pişman olmazsınız. Öteki Sakız adası otellerine bakmak için linki tıklayın.
Damla sakızının yaşam verdiği, denizci ada Sakız, her fırsatta gidilebilecek kolaylıkta. Festivalleri, eğlenceleri, rahat köyleri ve benzeri olmayan sahilleriyle Sakız Adası, keşfetmeyi sevenler için Yunan adaları içinde en güzel seçeneklerden.
