Türk insanı olarak her gittiğimiz yerde benzetme sanatımızı konuştururuz. Oturduğumuz masadaki ufak bir detay, bir ağaç yaprağı ya da bayağı bir ev eşyası ile yakınlık kurar kendimizden bir parçayla eşleştirerek canlandırırız. Ya geçmişe gideriz ya da yaşadığımız günle bağlantı kurarak daha yakın hissettirmeye çalışırız kendimizi.
Benleştirme, kendi düzenine yaklaştırma amacıyla meydana getirilen bu duygusal hareket yurtdışı seyahatlerinde daha da oldukca ortaya çıkar. Gidilen bir kentin her noktası geldiğimiz yerin bir parçasına benzetilerek şaşırma ve gülümseme ifadeleriyle donatılarak bizlerden biri olur aniden…
Selanik tüm bu benzetme sanatlarına fazlaca araç-gereç veren bir kent. Mustafa Kemal Atatürk’ün dünyaya geldi şehir olmasının yanında Nazım Hikmet’in de memleketi.
Sahil şeridi ve denize olan konumuyla İzmir’in bir kopyası, Osmanlı Süreci’nde Osmanlı’nın İstanbul’dan sonrasında ikinci büyük kenti olan kent, bugün Yunanistan başkenti Atina’dan sonrasında Yunanistan’ın ikinci büyük, Yunanistan Makedonyası’nın ise en büyüğü…
Ulaşım oldukca kolay
Çoğumuzun zihninde ulaşılması oldukca zormuş benzer biçimde canlandırılan Selanik’e İstanbul’dan uçakla 50 dakikada, hususi araçla 6, trenle ise 12 saatte varılabiliyor. Türkiye içinde gezi edilebilecek birçok noktadan daha kısa sürede ulaşabilen Selanik tıpkı Türkiye’deki benzer biçimde hissettiriyor insana. Bilhassa Ege’den, İzmir’den gelenler, mübadele ya da geçmişte Yunanistan ile bağları olanlar için duygu ağırlığı yaratıyor…
Büyük İskender ve babası Kral Filip’e kadar uzanan zamanı yolculuğunda tarihe geçmiş birçok ismin doğum yeri olarak kayıtlara geçmiş Selanik. Salih Omurtak, Refet Bele, Afet İnan, Ahmet Güvenilir Yalman benzer biçimde adlar de Selanik’te dünyaya gelmiş.
Osmanlı Devleti’nin hakimiyeti altına girdikten sonrasında Selanik (Thessaloniki) devrin yeniliklerinin de oluştuğu en mühim merkezlerden birine dönüşmüş.
Osmanlı’yı yıkılmaya götürmüş olan Jön Türk hareketi de bilinmiş olduğu suretiyle Selanik merkezli.
Birbirimize bu kadar benzememize, sokağa çıkıp yürümeye başladığımızda sayısız benzerliği not etmemize karşın Cumhuriyet’in ilk yıllarından beri birbirimizden uzaklaştığımız Yunanlarla yakınlaşma vakti geldi diye düşünmek lazım.
Zira aynı toprakları paylaşan yalnız dili ve dini değişik iki kardeş cemiyet siyasetin gölgesinde birbirinden uzaklaştığı günleri unutarak karşılıklı ziyaretlerle birleştirici benzerliklerinin bilincinde varabilmeli.
Otopark sıkıntısı
2007 senesinde müthiş bir coşku duygusuyla ziyaret ettiğim Mustafa Kemal Atatürk’ün doğduğu eve 2014 senesinde bir kez daha yolum düşüyor. Bu kez bir evvelkinden tek fark ailemle gelmiş olmam.
Selanik Havalimanı civarlarında kaldığımız otelden Selanik kent turu yapmak suretiyle ayrılırken telefonun haritasından Mustafa Kemal Atatürk Evi’ni işaretleyerek yola düşüyoruz.
Ortalama yarım saatlik yolculuğun arkasından Selanik Olimpiyat Stadı’nın yanından, bugün Türkiye Cumhuriyeti Başkonsolosluğu olarak kullanılan binanın bahçesinde yer edinen evin önünden geçiyoruz. Park yeri sıkıntısı sebebiyle aracımızı park edecek yer ararken, konsolosluğumuzun önünde nöbet tutan bir otobüs dolusu polisi görüp utanıyoruz halimizden.
Benzerlerini Türkiye’deki konsolosluk ya da büyükelçilik kapılarında görmeye alışkın olduğumuz bu görüntü onca geçen yıla karşın provakatif eylemlere ödün veren insanların ilkelliğini hatırlatıyor bir kez daha.
Ciddi bir otopark sıkıntısı olan Selanik’te ara sokaklardan birine arabamızı park ettikten sonrasında bu kez yürüyüş maratonumuz başlıyor. Sırtımızda sırt çantalarımız ara sokaklardan yürüyüşe geçerken sıra sıra dizilmiş mahalli kahvehanelerde oturan yaşlı amcalara gülümseyerek yola devam ediyoruz.
Gözde’nin ne olursa olsun bir kahvehanede oturup kahve içelim sözünü, dönüşte otururuz sözüyle yanıtlarken Mustafa Kemal Atatürk Evi’nin yakınında olan Rotunda’yı ziyaret ediyoruz ilk olarak.
Rotunda
Adını mimari şeklinden alan Rotunda, Dimitriou Gounari ve Filippou sokaklarının kesiştiği noktada oldukça popüler gezinsel bir konumda yer ediniyor. İnşası M.S. 300 yılı civarında Roma İmparatorluğu’nun dört büyük liderinden biri ve Balkanlardaki lideri olan ve 3. yüzyılın sonunda yerleşim yeri olarak Selanik’i seçmiş olan Sezar Galerious tarafınca gerçekleştirildiği anlatılan yapı mezarlık ve dini merkez olarak da kullanılmış.
Yapı Eski Hıristiyanlık Süreci’nde, büyük Theodosios’un yıllarında (379-395), Hıristiyan kilisesine dönüştürülerek Baş Meleklere adanmış. Yeni dinin gereksinimlerine uygun hale gelmesi için lüzumlu ilaveler yapılmış. Doğu kısmına ayin için yeni bir dikdörtgen ek, batı kısmına yeni bir giriş ve cenup kısmına iki ufak kilise yapılmış.
1523 yılından 1591 yılına kadar Rotunda Selanik’in katedrali olarak kullanılmış. 1591 senesinde Osmanlının şehri almasında sonrasında Müslüman camisine dönüştürülerek minare eklenmiş.
1912’de Selanik’in Yunanistan’a geçmesinden sonrasında bu yapı yine Hıristiyan inancına açılmış. 1917’de Eleutherious Venizelous’un kararnamesi ile “Makedon Müzesi” olan yapı o yıllardan itibaren galeri ve müze olarak kullanılmış.
Kapısında ziyaretçi defteri bulunan yapıda yer edinen bilgilerden anladığımız kadarıyla oldukca sayıda Türk gezgin buralara gelmişken Rotunda’yı da ziyaret etmiş…
Dışarıdaki sıcak havaya karşın serin ve mistik havasıyla Rotunda seneler içinde yaşamış olduğu tüm değişimlere karşın birleştirici halinden ödün vermemiş.
Rotunda’nın yanında yer edinen sokaktan yukarıya kıvrılarak Selanik Başkonsolosluğumuzla karşı karşıya geliyoruz. Önünde nöbet tutan polislere gülümseyerek binanın müze girişi olan arka kısmına doğru ilerliyoruz.
Mustafa Kemal Atatürk Evi ve Müzesi
Okul kitaplarından görmeye alıştığımız o meşhur pembe cumbalı evi yan sokağa girdiğimizde farkedince geçmişe dönüyoruz aniden…
Sokak içindeki kahvelerde dinlenenler ve sokağın dört bir yanından evi görüntülemeye çalışan Türklere bakınca değişik duygulara bürünüyor insan. Birkaç fotoğrafın arkasından Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk’ün doğduğu eve girmek suretiyle giriş kapısına yöneliyoruz.
Ağustos 2013’te Kültür ve Gezim Bakanlığı tarafınca ortalama 6 ay devam eden restorasyonun arkasından tekrardan ziyarete oluşturulan Mustafa Kemal Atatürk Evi büyük bir değişime sahne olmuş. Ilk olarak konsolosluğun giriş bölümündeki güvenlik önlemleri ciddi oranda artırılmış. Batılı ülkelerin konsolosluk yapılarında görmeye alıştığımız kurşungeçirmez cam güvenlik kulübesinin ardındaki mikrofonlu görevli olabildiğince sıcak, samimi ve kibar şekilde gelen konukları karşılıyor.
Girişteki x-ray aletinden geçtikten sonrasında geldiğimiz ili ve isimlerimizi kayıt defterine yazıyoruz.
Restorasyon öncesinde konsolosluğun ön kapısından girilen müze arka kapıya alınarak daha güvenli ve kontrollü bir hale çevrilmiş. İçeride koşturan çocuk ve insan kalabalığı bizi hem şaşırtıyor hem de insanların Mustafa Kemal Atatürk’e olan ilgisinin azalmaması adına sevindiriyor.
Evin basamaklarını birer birer çıktıktan sonrasında devrin Selanik ve Osmanlı İmparatorluğu’nun tarihinin anlatıldığı bilgilendirici panoları okuya okuya Mustafa Kemal Atatürk’ün doğduğu odada buluyoruz kendimizi. İçerideki hafifçe müzik sesi ve Mustafa Kemal Atatürk’ün silikon birebir vücut formunun olduğu heykeli görünce duygusal bir çöküntü oluşuyor her birimizde.
Ailecek çoğumuz başka bir köşeye geçerken gözlerimden aniden damlalar düşüyor, engel olamadan.
Zemin kata meydana getirilen Mustafa Kemal Atatürk ve çocuk temalı bölümdeki oyuncaklar ve Mustafa Kemal Atatürk’ün çocuklarla çekilen fotoğrafları bizlerden tam not alıyor. Senelerce insanlardan uzak tutulan, dokunulmaz, ses yapılmaz diye korkutulan müzelerin insanlarla bağını oluşturmak için bu tip girişimlere ihtiyacımız var.
Pazartesi hariç haftanın her günü dinlence günleri de dahil olmak suretiyle gezilebilen, Mustafa Kemal Atatürk Evi Müzesi İşadamı, eski Beşiktaş Kulübü Başkanı Serdar Bilgili’nin sponsorluğu ile yenilenmiş.
Selanik’e gelen her Türk’ün büyük bir heyecanla gezdirilmiş olduğu Mustafa Kemal Atatürk Evi Müzesi’ni yenilenmiş haliyle yalnız Türklerin değil Selanik’e yolu geçen tüm turistlerin seyahat rotasında yer ediniyor.
