TBMM Başkanı Mustafa Şentop, MOBESE kameralarına yönelik tartışmalara ilişkin, “Bu şekilde bir iddia var MOBESE kamerası olduğu. Onun bir kere kati olarak teyit edilmesi lazım. Bu bir incelemeyi gerektiriyor. Dosyanın detaylarına hakim olmayı gerektiriyor. Sanıyorum bu mevzuyla ilgili olarak da bir hukuki süreç, bir araştırma süreci yapılacak.” dedi.
CNN Türk Televizyonu’nda Hakan Çelik’in sorularını yanıtlayan Şentop, Hakkaniyet Bakanlığındaki vazife değişikliği sorusu üstüne, bakanlıklarda vazife değişikliği ve atamaların Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın takdirinde bulunduğunu, Abdulhamit Gül ve Bekir Bozdağ’ın iyi birer hukukçu ve görevlerini dikkatle yürüten kişiler bulunduğunu dile getirdi. Şentop, “Ben Sayın Gül’e hayırlısı olsun diyorum. Bugüne dek yapmış olduğu görevlerle ilgili olarak da teşekkür ediyorum. Sayın Bekir Bozdağ’ı da kutlama ediyorum buradan. Başarılar arzuluyorum. Şüphesiz bakanların kendilerine hususi politikaları söz mevzusu değil. Eski dönemde de değildi, yeni dönemde de değil. Hükümetin bir politikası olur. Bakanlar o politikayı uygulamada detaylandırarak, geliştirerek icra ederler. Bu bakımdan bu değişimler oldukça tabiidir, normaldir.” dedi.
Yeni görevlendirmenin tartışmalı mevzularla ilgili bir yönü olup olmadığı sorusuna Şentop, “Bu şekilde küçük bir ihtimal görmüyorum. Şüphesiz birçok yorumlar yapanlar olacaktır, olur fakat o şekilde bir durum, o şekilde bir gerekçe bulunduğunu düşünmüyorum ben.” diye cevap verdi.
“Bu bir incelemeyi gerektiriyor”
MOBESE kayıtlarıyla ilgili tartışmaların sorulmuş olduğu Şentop, mevzuyu bir hukukçu olarak değerlendirmenin yanlış olacağını dile getirdi. Mevzunun detaylarını bilmek icap ettiğini belirten Şentop, şu şekilde devam etti:
“Şu demek oluyor ki görüntülerin hangi kamerayla çekildiğini -böyle bir iddia var MOBESE kamerası olduğu- onun bir kere kati olarak teyit edilmesi lazım. Bu bir incelemeyi gerektiriyor. Dosyanın detaylarına hakim olmayı gerektiriyor. Sanıyorum bu mevzuyla ilgili olarak da bir hukuki süreç, bir araştırma süreci yapılacak. Dolayısıyla bu bilgileri bilenlerin sadece bu mevzuda bir karar vermesi lazım. Şu demek oluyor ki bu şekilde televizyonlarda bazen akşamları münakaşa programlarında konuşulmuş olduğu şeklinde hepimiz kendi perspektifinden bir şeyler söylüyor fakat bir hukukçu kimliği bunu yapmamayı gerektiriyor.”
Irdelemenin bir de afete dönüşen bir karla savaşım boyutu yönünden de değerlendirilmesi icap ettiğini vurgulayan Şentop, şunları söylemiş oldu:
“Bu yaşananlardan şüphesiz ki devletimiz, kurumlarımız bir ders çıkartıyorlar. Bugünkü tartışmalar, derhal olayın sıcağı sıcağına yaşanmış olan tartışmalar, birazcık bu son dönemlerin meşhur tabiriyle bir köpük tartışması. Bunlar siyasette olur bir süre. Bunlar süre geçince yeni tartışmalarla geride kalır. Fakat esas olarak bu tarz şeyleri doğru bir halde çözümleme etmek ve bunlardan lüzumlu dersleri çıkarmaktır. Bu ne olursa olsun yapılır. Bununla ilgili emekler, incelemeler sürdürülüyor.”
“Siyasetçi yalnız eleştirerek bir netice hasıl edemez”
Siyasal mevzularda toplumsal medyada hararetli tartışmalar yapıldığının hatırlatılması üstüne Şentop, sahada vatandaşlar içinde bir gerilim bulunmadığını vurgulayarak şu şekilde konuştu:
“Gerginlik nerede? İşte tv ekranlarında görüyoruz bunu tartışmacılar içinde. Ara sıra siyasetçiler içinde görüyoruz. Bunun bu şekilde yukarıdan aşağı tabana inmemesi sıhhatli bir durum netice itibarıyla. Oldukça kalıcı ve artık yerleşme, kök salmış bir tablo olmadığını gösteriyor. Birincisi bu. İkincisi doğal aşağı yukarı bir yıldan birazcık fazla bir süre var seçimlere. Bu uzun bir süre Türkiye açısından. Bundan dolayı önümüzde yapmamız ihtiyaç duyulan oldukça iş var. Konuşacağımız oldukça mevzu var. Öyleki bir tansiyonda konuların konuşulmasının, tartışılmasının asla hiç kimseye bir faydası yok. Yapılanlara karşı çıkanlara, muhalif olanlara da faydası yok. Yüksek tansiyonda bir netice alabilmek, bir yarar hasıl edebilmek Türkiye için, halkımız için mümkün değil.”
Son dönemde bir kısmı internasyonal ölçekte Türkiye’yi de etkileyen oldukça sayıda mesele bulunduğuna işaret eden Şentop, şu değerlendirmeyi yapmış oldu:
“Dolayısıyla bu şekilde bir yüksek tansiyonla doğrusu pireyi deve yaparak bir bardak suda fırtına kopartarak Türkiye’ye yararlı bir netice üretemeyiz. Her insanın memleket meselelerini bir ciddiyetle bir derinlikle ve milletimiz için bir yarar hasıl edecek şekilde bir amaçla tartışması lazım. Şüphesiz köşe yazarları bunu yapabilir. Televizyondaki eleştirmenler bunu yapabilir. Bir tek eleştirmekte netice alabilirler. Onların işi odur. Fakat bir siyasetçi yalnız eleştirerek bir netice hasıl edemez. Eleştirmeli, eleştirebilir elbet fakat eleştirdikten sonrasında da ortaya o mevzuda yapılması ihtiyaç duyulan doğru olan şeyin ne işe yaradığını da koymak mecburiyetindedir. Şu demek oluyor ki millet asla hiç kimseye ‘Bu ne güzel eleştiriyor olanı biteni’ diye oy vermez. ‘Madem eleştiriyorsun, gel sen yap.’ diye oy vermez. Ortaya bir de neler yapılacağına, yapılması gerektiğine dair somut şeyler konulmalıdır. Bu bakımdan ben Türkiye’de siyasetin bu şekilde bir eski tabirle aşık atışması şeklinde ‘Sen bunu dedin, ben de bunu diyorum, sen de bunu dersin.’ falan şeklinde yürütülmesini yararlı görmüyorum.”
“Siyasette üslup meselesi mühim”
Siyasette üslup meselesinin önemine de değinen TBMM Başkanı Şentop, asgari nezaket kuralları içinde hareket etmek icap ettiğini altını çizdi. “Daha ilkin Meclis’te bu şekilde hararetli tartışmalar yaşanıyor muydu, yoksa yaşadığımız günlerin bir değişik bir niteliği mi var? TBMM’de tansiyonun fiziki kavgalara dönüştüğünü görüyoruz?” sorusu üstüne de Şentop, “Doğal Meclis’te bir vaka olsa bile bu fiziki temas, bir çatışma anlamında bir tek vaka bile olsa bu oldukça vahimdir.” dedi. Şentop, sözlerini şu şekilde sürdürdü:
“Son dönemlerde bunun arttığına dair karşılaştırma ettiğimde hususi bir emare görmüyorum. Şu demek oluyor ki bazen bu tür gerilim yükselmeleri olmuştur siyasette, Meclis’te de olmuştur. Fakat bazen da Meclis’te beraber iş yapılabileceği ortaya konulmuştur. Kazakistan’la ilgili sözgelişi bir siyasal parti, ortak bir deklarasyon yayımlandı benim imzamla da beraber. O gün oldukça hararetli tartışmalar vardı Meclis’te. Şu demek oluyor ki buradaki sorun şu: Politika bunu başarabildiği seviyede, millet için daha kuvvetli, daha iyi bir yarar üretebilir. Şüphesiz tartışacağımız mevzular vardır fakat tartışmayacağımız, üstünde mutabık kalacağımız mevzular da vardır. Bu tarz şeyleri ayırarak, bunların bilincinde olarak hareket etmemiz lazım. Şu demek oluyor ki kimi zaman buradan uzaklaştığımızı görüyorum. Şu demek oluyor ki sanki birbirimizin düşmanıymışız şeklinde, birbirimizi eleştiriyoruz. Birbirimize saldırı ediyoruz. Oysa bizi bu ülkede, bu topraklarda bir arada tutan, bir arada yaşatan oldukça temel mevzular var ve bu mevzular üstünde çoğumuz mutabıkız. Bu mutabakatımızı bilerek bunun şuurunda, bilincinde olarak ihtilaflı olduğumuz mevzularda tartışmalıyız, şüphesiz. Bu ikisini birbirinden koparmadan bu bilinçle hareket ederek bunu yapmamız lazım. Ara sıra daha yüksek tansiyonlu tartışmalar olmuş geriye dönerek baktığımızda. Fakat şüphesiz politika devam ediyor. Yaşam devam ediyor. Ortaya çıkan problemler devam ediyor birbirini takip ediyor. Bu bakımdan ölçüyü kaçırmamak lazım sonucunda.”
Erken seçim ihtimali var mı?
Erken seçim ihtimali olup olmadığı sorulan Şentop, “Hayır. Doğal bu erken seçim tartışmaları önceki dönem Türkiye’deki hükümet sisteminin, doğrusu anayasa değişikliği öncesi mevcut hükümet sisteminin alışkanlıkları.” dedi.
Geçmişte parlamentonun hususi bir sayı aramayan bir çoğunlukta seçim sonucu alabildiğini özetleyen Şentop, şu şekilde devam etti:
“Seçime gitmek için birçok da sebep vardı. İşte hükümetin kurulamaması, hükümetin düşmesi, başkanlık divanının oluşmaması vesaire şeklinde birçok sebep vardı. Bunlardan hareketle seçim tartışmaları olurdu eskiden. Fakat bu yeni sistem aslına bakarsan Türkiye’de sık sık seçim yapılmaması, bir siyasal istikrar periyodunun sağlanması, temellendirilmesi için yapılmış bir değişim. Yeni anayasa değişikliğiyle getirilen sistem değişikliği. Bu bakımdan mevzuya yaklaştığımızda yeni anayasa değişikliği sonrası devrin, yeni hükümet sistemi periyodunun erken seçim şeklinde bir unsuru içinde barındırmadığını kolaylıkla söyleyebilirim. Niye? Bundan dolayı ilk olarak burada bir Meclis’in, parlamentonun nitelikli bir çoğunlukla karar alması lazım seçim için. Onu sağlamak gerekiyor hukuken yada Cumhurbaşkanı tarafınca seçim sonucu alınabiliyor.”
Meclis Başkanı Mustafa Şentop, tekrardan aday olan bir cumhurbaşkanının vazife süresini kısaltmış olacağına da işaret ederek “Bu bakımdan ben erken seçim tartışmalarını önceki hükümet sistemi periyodunun alışkanlıkları olarak görüyorum. Böyle bir durum söz konusu değil.” dedi.
“Siyasal erkek oyuncular aynı”
Hükümet sistemi değişikliğinin anayasal anlamda siyasette de bir paradigma değişikliği içerdiğini özetleyen Şentop, bu süreçte siyasal aktörlerin ise aynı kaldığını altını çizdi.
“Şu demek oluyor ki önceki dönemindeki siyasal erkek oyuncular yeni değişiklikle birlikte aynen devam ediyorlar siyaseten.” diyen Şentop, “Eski dönemlerdeki alışkanlıklarını, zihinlerindeki anlayışları, zihniyet dünyalarını buraya getirdiler, taşıdılar. Şu demek oluyor ki sisteme bakılırsa, yeni değişikliğe yeni paradigmaya bakılırsa bu tarz şeyleri yenilemediler, güncellemediler tabiri caizse. Bu bakımdan bu tartışmalar sık sık karşımıza çıkıyor.” dedi.
Karşıcılık partilerinin seçimi kazanmaları halinde parlamenter sisteme dönmeyi vadettiklerinin hatırlatıldığı Şentop, “Şu anda Türkiye’de bir başkanlık sistemi var hükümet sistemi olarak. Türkiye 2023 seçimlerine gittiğinde de bu sistem olacak. Seçime bununla girilecek. Seçim sonrası ortaya çıkacak parlamento ve seçilecek Cumhurbaşkanı bu sisteme bakılırsa ülkeyi yönetecek. Bunda bir tereddüt yok.” ifadelerini kullandı.
Sistemi değiştirebilmek için “Biz bu sistemi beğenmiyoruz, sistemi değiştireceğiz.” demenin kafi olamayacağını da vurgulayan TBMM Başkanı Mustafa Şentop, şunları kaydetti:
“Bu partilerin genel başkanlarının, milletvekillerinin falan bir araya gelmiş olarak yapacağı bir iş de değil. Bu iş iyi mi olur? Bu iş bir anayasa değişikliği ile olur. Dolayısıyla Türkiye’nin yeni bir hükümet sistemine geçmesi için anayasanın değiştirilmesi lazım. Parlamentoda oldukça nitelikli aranan bir çoğunluk var. Anayasa değişikliği gerektiren bir husus bu, sistem değişikliği. Şu demek oluyor ki bir yanda doğal hayaller, bir yanda da gerçekler var. Şunu tespit edelim. ‘Biz bir araya geldik. Hükümet sistemini değiştireceğiz.’ diye bir izahat olduğu takdirde 2023’ten sonrasında seçimde hükümet sistemi değişmiş olarak, seçim sonrası Türkiye şekillenmeyecek. Şu anki mevcut sistem 2023 seçimlerinden sonrasında da uygulanacak sistemdir. Bu bir anayasa değişikliği gerektiren bir husus. Anayasayı değiştirecek bir çoğunluğu sağlamakla mümkün. Dolayısıyla önümüzde bir gerçeklik olmadığını ifade etmek lazım.”
“2023’ten sonrasında artık sistemle ilgili tartışmalar ortadan kalkar diye düşünüyorum”
Şentop, Türkiye’de hükümet sistemi değişikliğinin 50 senedir tartışıldığını belirten Şentop, Türkiye’deki anayasal düzenlemelerin ülkeyi başkanlık sistemine doğru getirdiğini söyledi. “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nden geri dönüşü ya da karşıcılık partilerinin tarif etmiş olduğu modele geçişi zor mu görüyorsunuz?” sorusuna Şentop, “Şüphesiz zor görüyorum ve makul bulmuyorum.” yanıtını verdi.
Şentop, sistem değişikliğinin yalnız anayasayı, kanunları değiştirmekle gerçekleşmediğini, zihniyet ve alışkanlıkları da değişiklik yapmak icap ettiğini anlatarak “Anayasa değişikliğiyle kısa bir süre içinde yeni sisteme geçtik. Erkek oyuncular aynı, alışkanlıklar aynı, zihniyet dünyaları aynı. Bundan meydana gelen bürokrasiden siyasete kadar bazı problemler yaşandı, bunu kabul etmek mümkün. Bu sistemin oturabilmesi, kurumsallaşması için birazcık zamana gereksinim bulunduğunu başından beri hep söylüyoruz. Bunun oldukça uzun bir süre bulunduğunu da düşünmüyorum. 2023’ten sonrasında artık sistemle ilgili tartışmalar ortadan kalkar diye düşünüyorum.” diye konuştu.
TBMM Başkanı Şentop, yeni sistemde TBMM’nin etkinliğiyle ilgili meydana getirilen eleştirilerin hatırlatılması üstüne, “Örneğin ‘Meclis’in gücü azaldı. Verilen sual önergelerimiz cevaplanmıyor.’ diyorlar. Bu açıklamalardan sanki bu yeni sistem döneminde ortaya çıkmış bir durum şeklinde anlıyorsunuz fakat sayısal veriler elimizde. Şu demek oluyor ki bu yeni hükümet sistemi süreci dediğimiz, 2018 Haziran seçimleriyle süregelen 27. dönem içinde sual önergelerini cevaplama oranı, bundan önceki döneme bakılırsa 26. dönem ki parlamenter sistem dönemiydi, oransal olarak daha yüksek. Daha çok sual cevaplama olmuş.” ifadelerini kullandı.
Meclis’in yasama ve denetleme olmak suretiyle iki fonksiyonu bulunduğunu, denetleme için anayasada öngörülen sual ve araştırma önergesi vermek, araştırma ve soruşturma komisyonu oluşturmak şeklinde enstrümanlar bulunduğunu aktaran Şentop, eski sistemle karşılaştırma edildiğinde bunlarla ilgili bir gerileme olmadığını, oransal olarak daha iyi bir durumda olduklarını belirtti.
Kanun tekliflerinin kabul edilmediği yönünde eleştiriler aldıklarını dile getiren Şentop, kanun tekliflerinin komisyonda görüşüldükten sonrasında Genel Kurul’da oylamaya sunulduğunu, sayı yetersizse Meclis’ten geçmediğini, bunun Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’yle ilgili olmadığını, parlamenter sistemde de bu şekilde bulunduğunu kaydetti.
“Hukuk devleti kimliği” eleştirileri
Meclis Başkanı Mustafa Şentop, “hukuk devleti kimliği” ve “Türkiye’nin AİHM kararlarını uygulamadığı” yönündeki eleştirilerin sorulması üstüne, iddianın bütünlüğü içinde vakaya bakmak icap ettiğini, Türkiye’nin bir hukuk devleti bulunduğunu, her gün birçok dava ve adli olayın gerçekleştiğini, bunlar içinde mevzu bahis edilenlerin sayısının oldukça sınırı olan ve simgesel bulunduğunu beyan etti. Bir tane bile hukukla ilgili adaletsizlik olsa üstünde durulması gerektiğine dikkati çeken Şentop, şu şekilde devam etti:
“Fakat Türkiye hakkında bir değerlendirme yaparken de tüm bu verileri, toplamı, bu bütünlüğü dikkate almamız lazım. Bu, bence yaklaşımda mühim bir husus. Genel olarak Türkiye’de hukuk devleti ilkesinin ihlal edildiğine ilişkin genel bir havanın olduğuna dair açıklamalar yaparsak bu Türkiye’ye büyük haksızlık olur. Şüphesiz milyonlarca adli işlem içinde bazılarının yanlış bulunduğunu kabul etmek gerekiyor. Sistem onu kabul ediyor. Bundan dolayı düzeltme yolları belirlenmiş. İtiraz edebiliyorsunuz, istinafa gidebiliyorsunuz, temyiz edebiliyorsunuz.”
“AİHM’nin yaklaşımları, Türkiye’ye karşı ayrı bir standart içeriyor”
Bu bağlamda Türkiye’ye yönelik meydana getirilen değerlendirmeleri haksız bulduğunu ifade eden Şentop, “Bilhassa Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin yaklaşımları, Türkiye’ye karşı ayrı, hususi bir standart içeriyor. Şu demek oluyor ki Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ilk kere ‘Bundan sonrasında da bu şekilde hareket et.’ diye Türkiye’deki yargılama süreçlerine, mahkemelere yönerge veriyor. Bu daha önceki kararlarında asla yaşanmamış bir husustur. AİHM, önüne gelmeyen bir mevzuda, olası bir mevzu, bir dava da dahil olmak suretiyle ‘Bundan sonrasında da derhal bu şekilde bu şekilde yapılmalı.’ diye bir talimatı veremez.” değerlendirmesini yapmış oldu.
Şentop, AİHM’nin Türkiye’ye karşı değerlendirmelerinde “ölçüyü kaçırdığını”, bir derneğin isminde “Türk” ifadesi olduğundan AİHM’ye giden davada sonucu yerine getirmeyen Yunanistan için bir süreç işletilmediğini belirterek “Eğer bir mahkeme yalnız Türkiye’ye karşı hususi bir yöntem, usul uyguluyorsa o süre mahkemenin kendisi ve kararları kritik edilmeye adım atar. Mahkemenin bu agresif tutumunu bir kenara bırakması lazım. Öteki ülkelerle ilgili olarak uyguladığı usuller, yöntemler, kurallar her neyse Türkiye için de aynı kurallarla tek bir standartta hareket etme mecburiyeti vardır.” dedi.
TBMM Başkanı Mustafa Şentop, “uzun tutukluluk süreleri” mevzusundaki eleştirilerin hatırlatılarak “Uzun tutukluluğun hukuki bir mesele oluşturduğunu, insan hakları ve temel hakların ihlali noktasında durum yarattığı kanaatinde misiniz?” sorusu üstüne, “Ilke olarak söyleyebilirim. Tutukluluk bir ceza değildir, yargılama sürecinde bir tedbirdir. Fakat her vakayla ilgili bunu değerlendirip söyleyebilmem mümkün değil. Bu doğal olarak dava dosyasıyla ilgili. Mahkemelerin verdiği kararlar çerçevesinde bunu görmek lazım. Mahkeme dosyayı inceliyor, ona bakılırsa sonucu veriyor.” ifadelerini kullandı.
“Fiili olarak vesayet düzeninin tasfiyesi 15 Temmuz’da gerçekleşmiştir”
“Türkiye, yeni sistemle FETÖ dahil olmak suretiyle bu yapılardan ve vesayet döneminden kurtuldu mu?” sorusu üstüne Şentop, şunları kaydetti:
“Bu dönem geride kaldı. Bilhassa 15 Temmuz’da FETÖ’nün kalkışmış olduğu darbe teşebbüsü esnasında milletimizin, hükümete ve anayasal düzene haiz çıkma mevzusunda kendi canını da ortaya koyarak sokaklara dökülmesi oldukça mühim bir şeyi gerçekleştirmiş oldu. Bu hükümet sistemi değişikliğiyle 2017’de sağlanan şey hukuki olarak vesayet düzeninin tasfiyesidir. Fakat fiili olarak vesayet düzeninin tasfiyesi 15 Temmuz akşamı milletimizin sokaklara çıkması ve anayasal düzeni sahiplenmesiyle gerçekleşmiştir. Bundan sonrasında Türkiye’de olmaz mı? Şüphesiz görüyoruz dünyanın birçok yerinde bazı unsurlar harekete geçebiliyor. Anayasal düzeni değiştirecek, anayasal düzene karşı bazı hamleler meydana getirecek, seçilmiş hükümetlere müdahalede bulunmak suretiyle ortaya çıkmayı düşünen bazı gayrimakul ruhsal sorunlu unsurlar var mıdır? Olabilir. Fakat Türkiye bunu 15 Temmuz gecesi de göstermiştir ki bu tür şeylere milletimiz de anayasal seviye de müsaade etmeyecek. Bunu halletmeye girişim edenlerin de ihtiyaç duyulan en ağır cezayı aldığını ve alacağını her insanın bilmesi lazım.”
