Anayasa Mahkemesi'nin (VfGH) bir kararına göre, cep telefonları ve diğer veri taşıyıcılarına yargı onayı alınmadan el konulması anayasaya aykırıdır. Bu, güveni kötüye kullanma şüphesiyle soruşturulan Karintiyalı bir girişimcinin başvurusunun onaylandığı anlamına geliyor. Mahkeme, düzenlemenin onarılması için 2024 yılı sonuna kadar süre belirledi ve politikacılar uygulamanın hızlı bir şekilde uygulanacağını duyurdu.
Bu özel olayda bu kesinlikle gerekli: Anayasa Mahkemesi, cep telefonu ya da örneğin bir cinayet silahının söz konusu olup olmadığına bakmaksızın, aslında delil gerekçesiyle el koymanın tamamını kaldırdı. Ancak onarım veya 2024 yılı sonu eskisi gibi belirleninceye kadar (başvuru sahibinin işlemleri dışında) önceki işlemler de etkilenmeyecektir.
Anayasa Mahkemesi'ne göre mevcut düzenleme özel hayat hakkını ve kişisel verilerin korunması kanununu ihlal ediyor. Suçları kovuşturmak amacıyla veri taşıyıcılarının (akıllı telefonların yanı sıra dizüstü bilgisayarlar ve PC'ler de dahil) güvenliğini sağlamak ve değerlendirmek meşru bir hedeftir. Yeni iletişim teknolojilerinin hızla yayılması, suçla mücadelede de belirli zorluklar yaratmaktadır; ancak Ceza Muhakemesi Kanunu'nun itiraz edilen hükümleri, Veri Koruma Kanunu ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin gerekliliklerini karşılamamaktadır. Diğer nesnelerin aksine, bir veri depolama ortamına erişim yalnızca etkilenenlerin davranışlarının seçici bir resmini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda onların önceki ve şimdiki yaşamlarının önemli kısımlarına dair kapsamlı bir anlayış da sağlar.
VfGH, veri koruma ve özel hayata müdahalenin özellikle yoğun olduğunu, çünkü başlangıçta küçük bir suç şüphesi olsa bile el koymanın mümkün olduğunu vurguluyor. Ayrıca şüpheli olmayan bir üçüncü tarafa karşı da yapılabilir ve verileri güvenli veri ortamında depolanan kişileri de etkileyebilir.
Anayasa Mahkemesi kararında, gelecekte yapılacak yeni düzenlemeler için yasama organına yönelik bazı yönergeler de belirledi: Hakim çekincesinin yanı sıra, onay verilmesi halinde hakimin hangi veri kategorileri ve içeriklerini belirlemesi gerektiğini de belirtti. hangi dönem için ve hangi araştırma amacıyla değerlendirilebileceği.
Ayrıca, cezai kovuşturmadaki kamu yararı ile etkilenenlerin temel hakları birbirine karşı değerlendirilmelidir. Özel gereksinimler müdahalenin yoğunluğuna bağlı olabilir. Örneğin, veri taşıyıcılarına tüm suçlardan mı yoksa sadece ciddi suçlardan mı yoksa sadece siber suçlardan mı el konulacağı bir fark yaratabilir. Yasama organının değerlendirmenin anlaşılır, doğrulanabilir ve gerekli ölçüde yürütülmesini sağlayacak tedbirleri alıp almaması da rol oynayabilir. Ayrıca, etkilenenlerin güvenliğe rağmen usuli haklarını korumak için gerekli bilgileri almaları sağlanmalıdır. Son olarak bağımsız denetimin olup olmadığı da dikkate alınmalıdır.
Savcılar Birliği Başkanı Cornelia Koller için “açık, temel haklarla uyumlu ve uygulanabilir bir düzenlemenin bulunması” artık önemli. APA'ya, cep telefonlarına el konulmasının “gündelik savcılık hayatında toplu bir işlem” olduğunu vurguladı. Yeni düzenleme sadece cep telefonlarını veya veri depolama cihazlarını değil aynı zamanda bulut zamanlarında verilerin genel korunmasını da kapsamalıdır. Hangi veriye ihtiyaç duyulduğu ve nasıl elde edileceği düzenlenmelidir. “Bu, yasal koruma açısından belirleyici olması gereken verilerin içeriğiyle ilgili.”
Mevcut düzenleme en geç 1 Ocak 2025'te sona erecek – bu süre Anayasa Mahkemesi tarafından belirlendi. Yasa daha erken onarılırsa, bu da daha hızlı gerçekleşebilir.
Her durumda, Adalet Bakanı Alma Zadiç (Yeşiller) uygulamanın “zamanında” yapılacağını duyurdu. Yeni düzenlemenin halkın güvenlik çıkarlarını koruması ve savcılık ve polis soruşturmalarını tehlikeye atmaması önemlidir. Bu nedenle kolluk kuvvetleriyle önceden yoğun görüşmeler yapılmıştır. Anayasa Bakanı Karoline Edtstadler (ÖVP) ise adımlarını hızlandırdı: “Bunu derhal düzeltmek bizim yasal görevimizdir.”
SPÖ adalet sözcüsü Selma Yıldırım, bir yayında VfGH'nin kararını memnuniyetle karşılarken, NEOS mevkidaşı Johannes Margreiter, savunma masraflarının geri ödenmesiyle birlikte 2024'ün ilk yarısında onarım talep etti. FPÖ anayasa sözcüsü Susanne Fürst ve FPÖ adalet sözcüsü Harald Stefan, kararı “kesinlikle anlaşılır” olarak nitelendirdi.
Hakimler derneğinin başkanı Gernot Kanduth, APA'ya “temel haklar açısından çok önemli bir karar” hakkında konuştu. İlgili paragrafın oluşturulmasından bu yana cep telefonları önemli bir gelişme gösterdi. Bunun için Anayasa Mahkemesi'nin belirlediği şartların hakimlere ek iş gerektirdiğinin de kabul edilmesi gerekiyor.
Avukatlar değerlendirmelerinin doğrulandığını düşünüyorlar. Avusturya Barolar Birliği Başkanı Armenak Utudjian, APA'ya geçen yıl sunulan bir reform önerisine atıfta bulundu. “Özel reform önerimizin bir yıl önce sunulmasından bu yana geçen sürenin yeni düzenlemelerin başlatılması için kullanılmamasının üzücü olduğunu düşünüyorum.” Hükümet ve yasa koyucuların artık çok daha hızlı harekete geçmesi gerekiyor. Başarılı şikayetçinin avukatı Richard Soyer, APA'ya gönderdiği bir bildiride yasama organını “son 15 yılın teknik gelişmelerini göz ardı etmekle” suçladı. Anayasa Mahkemesi'nin kararı “çok açık bir uyandırma çağrısıydı”.
