Zihnin, vücut üstünde kuvvetli tesirleri olabilmekte ve bazı durumlarda vücudun iyileşmesinde destek olabilmektedir. Hatta kimi zaman zihin, vücudu düzmece tedavilerin gerçek terapötik neticeleri olduğuna inandırabilmektedir. Bu duruma plasebo tesiri adı verilir. Bazı vakalarda plasebolar, gerçek tıbbi tedavinin etkilerini öykünmek edecek kadar kuvvetli olabilmektedir.
Plasebo tesiri, pozitif düşünmekten daha fazlasıdır. Düzmece tedaviye karşı bu tesir görüldüğünde hastalar, bir çok süre kendilerine şeker hapı verildiğinin bilincinde değildirler. Plasebolar, genel anlamda bilim adamları ve doktorlara destek olmak amacıyla, yeni ilaçların fizyolojik ve ruhsal etkilerini öğrenmek için yürütülen araştırmalarda kullanılır.
Plasebo tesirinin niçin mühim bulunduğunu idrak etmek için bu etkinin iyi mi ve niçin işe yaradığını idrak etmek gerekir.
Plasebo tesiri, bazı insanların inaktif bileşenler ve gerçek olmayan tedaviler gördüklerinde bunların faydalarını görmeleri şeklinde ortaya çıkar.
Peki, plasebo tam olarak nedir? Plasebo; steril su, tuzlu su ya da şeker hapları benzer biçimde tıbbi bir tesiri olmayan bileşenlerden oluşur. Plasebo, gerçek olmayan bir tedavi sunmamasına karşın gerçek sonuçlar sağlayabilmektedir. Peki, insanoğlu niçin gerçek olmayan tedavilerin bir sonucu olarak gerçek değişimler yaşar? Hastanın beklentisi, plasebo tesirinde mühim bir rol oynamaktadır. Bir şahıs tedavinin işe yaramasını ne kadar fazlaca umarsa plasebo tesirinin görülme ihtimali de bir o denli artar.
Plasebo tesirinin görüldüğü bir çok vakada kişiler, tedavilerinde plasebo kullanıldığını bilmiyorlardı. Tam aksine bu kişiler, hakkaten tedavi gördüklerini düşünüyorlardı. Plasebonun amacı, tedavinin gerçek bir tedavi benzer biçimde görünmesini sağlamaktır. Bu biçim bir tedavide hap, enjeksiyon ya da sıvı şeklinde verilen bileşenlerin hastalık üstünde tedavi edici bir tesiri bulunmamaktadır.
Plasebo Tesirinin Kullanım Alanları
Yeni geliştirilen bir ilacın onaylanması için bu ilacın hastalığa plasebolardan daha fazlaca tesir ettiğinin kanıtlanması gerekir.
Plasebolar, tansiyon ve kalp atışında meydana gelen değişimler benzer biçimde fizyolojik etkilere niçin olabildikleri benzer biçimde hastalar tarafınca bildirildiğine nazaran depresyon, anksiyete, irritabl bağırsak sendromu ve kronik ağrılar üstünde de etkili olabilmektedir.
Plaseboların uygulanma şekli de tesiri üstünde değişikliklere niçin olabilmektedir. Mesela, tablet şeklinde verilen ilaçlardansa enjeksiyonların daha kuvvetli plasebo tesiri olmaktadır. Benzer bir halde iki tane verilen tablet, bir tabletten daha etkiliyken; kapsüller tabletlerden daha etkili oluyor ve daha büyük hapların da daha çok tesirleri oluyor.
Değişik araştırmalardan elde edilmiş sonuçlara nazaran hapın rengi bile plasebo tesirinde değişikliğe niçin olabiliyor. Kırmızı, sarı ve turuncunun uyarıcı tesiri olurken mavi ve yeşil ise sakinleştirici etkiye niçin oluyor.
Araştırmacılar, tıbbi tedavilerde benzer sonuçlara akupunktur tedavilerinde de rastladılar. Düzmece akupunkturun gerçek akupunktur uygulaması kadar etkili bulunduğunu gözlemleyen araştırmacılar, düzmece akupunkturda cildi delmeyen ve yeniden içine giren iğneler kullandı.
Plasebolar; Parkinson hastalığı, depresyon, anksiyete ve bitkinlik benzer biçimde çeşitli rahatsızlıklara bağlı belirtilerin azaltılmasında kullanılabiliyor.
Plasebo tesiri kültürden kültüre değişim gösterebiliyor. Brezilya’da gastrik ülser üstünde plasebo tesiri düşük olurken şimal Avrupa’da bilhassa Almanya’da daha yüksek olduğu görülüyor. Sadece hipertansiyona bakıldığında ise Almanya’da plasebo tesirinin öteki ülkelere nazaran düşük olduğu görülüyor.
Plasebo ile plasebo tesirinin değişik şeyler olduğu unutulmamalıdır. Plasebo, inaktif bileşenleri belirtirken; plasebo tesiri ise tedaviye bir tesiri olmayan ilaçların alınması sonucu görülen etkisinde bırakır olarak ifade edilmektedir.
Plasebolar, klinik araştırmalarda iyi mi kullanılır?
Tıbbi araştırmalarda, çalışmaya katılan hastaların bazılarında plasebolar kullanılırken öteki katılımcılarda gerçek tedavi uygulanabilmektedir. Bu şekilde yapılmasının amacı, tedavinin gerçek etkilere haiz olup olmadığının görülmesidir. Gerçek tedaviyi alan katılımcılar, plasebo alanlara nazaran mühim iyileşmeler gösteriyorsa araştırma yardımıyla ilacın etkinliği desteklenmiş olur.
Araştırmacıların, plaseboları klinik araştırmalarda kullanmasının bazı sebepleri şunlar olmaktadır:
- Tedavi işe yarıyor mu?
- Mevcut tedavilerden daha etkili mi?
- Niçin olduğu yan etkisinde bırakır nedir?
- Tedavinin yararları risklerinden daha çok mı?
- Hangi hastalarda tedavi daha destek oldu?
Plasebonun hastalıklar üstünde tesiri olmasa da insanların iyi mi hissettiği mevzusunda gerçek tesirleri olabilmektedir. Bu etkilerin ne kadar kuvvetli olacağı çeşitli faktörlere nazaran değişim gösterebilmektedir. Plasebo tesiri üstünde tesiri olan bazı faktörler şunlar olabilmektedir:
- Hastalığın doğası
- Hastanın, tedavinin işe yarayacağına dair olan inancı
- Hastanın, tedavinin yanıtına yönelik beklentisi
- Doktorun, tedavinin etkinliğine yönelik olarak verdiği pozitif mesajlar
- Genler (Genler, kişinin plasebo tedavisine vereceği tepki üstünde etkili olabilmektedir.)
Bir araştırmada, genetik predispozisyonu olan hastaların plasebolara karşı daha kuvvetli tepkiler verdikleri gözlemlenmiştir. Bu araştırmada beynin prefrontal bölgesindeki dopamin seviyelerini denetim eden genin azca ya da fazla varyasyonlarına haiz olan hastaların plaseboya değişik yanıtlar verdiği görüldü. Gene aynı araştırmada, yüksek dopamin varyasyonu olan gene haiz kişilerin diğerlerine oranla plasebo tedavisine cevap vermeye daha yatkın oldukları görüldü. Ek olarak bu kişilerin ağrı algılaması ve ödül arayışı seviyesinin diğerlerine nazaran daha yüksek olduğu gözlendi.
Yeni ilaçlar ve öteki tedavi yaklaşımlarının kontrol edilmesinde bilim adamları, bu tedavilerin hastalığı iyileştirici etkilerinin, potansiyel risklere ağır basıp basmadığı ile ilgileniyorlar. Araştırmalar yardımıyla tedavinin etkin olup olmadığı, ihtimaller içinde yan etkisinde bırakır ve hangi hastaların en fazlaca yarar görmüş olduğu ve yeni tedavilerin öbürlerinden daha azca mı yoksa daha fazlaca mu etkin olduğu benzer biçimde konuların öğrenilmesi hedefleniyor.
Tedavinin etkilerini plasebo ile karşılaştırma yardımıyla araştırmacılar ilacın tesirinin tedavinin kendisine mi bağlı bulunduğunu yoksa başka değişkenler tarafınca mı kaynaklandığını öğrenmeyi umuyorlar.
Plasebo Kullanımının Avantajları
Tıbbi ve ruhsal araştırmalarda plasebo kullanmanın en büyük pozitif yanları, araştırmacıların netice üstünde etkili olabilecek beklentilerin etkilerini ortadan kaldırmalarının ya da asgari düzeye indirmelerinin sağlamasıdır. Araştırmacılar, belli bir netice elde etmeyi bekliyorlarsa ellerinde olmadan iştirakçilerin, bu araştırmanın hangi sonuca ulaşmayı amaçladığını tahmin etmelerine niçin olabiliyorlar. Netice olarak da bu durum iştirakçilerin davranışlarını etkileyebiliyor.
Bu etkiyi asgari seviyede tutmak için araştırmacılar kimi zaman çift kör isminde yöntemi uygulayabiliyorlar. Bu biçim araştırmalarda hem deneyi gerçekleştirenler hem de katılımcılar kimin gerçek tedaviyi kimin düzmece tedaviyi aldıklarını bilmiyorlar. Araştırmayı etkileyebilecek durumları asgari düzeye indirgeyen bu yöntem yardımıyla araştırmacılar hem ilacın hem de plasebonun etkilerini daha iyi bir halde gözlemleyebiliyorlar.
Plasebo Örnekleri
Plasebo tesiri pek fazlaca alanda araştırılmaktadır. Plasebo tesirinin pozitif olarak görüldüğü durumlar şunlar olmaktadır:
Ağrı
Yeni bir ağrı kesici ilaç için bir katılımcının ilacın araştırmasına gönüllü olarak katıldığını hayal edelim. İlacı aldıktan sonrasında katılımcının baş ağrısı ortadan kaybolmakta ve kendini fazlaca daha iyi hissetmektedir. Sadece katılımcı sonrasında plasebo grubunda bulunduğunu ve kendisine bir tek şeker hapı verildiğini öğrenir.
Plasebonun ağrı kesici özelliği plasebo aneljezi olarak bilinmektedir. Bunu da vücudun naturel ağrı kesicisi olan endorfinin salgılanmasını arttırarak ya da kişinin ağrıyı algılamasını değiştirerek yapmış olduğu düşünülmektedir.
Plasebo tesirinin en fazlaca görüldüğü alan ağrının azaltılması olmaktadır. Tahminlere nazaran plasebo hapı aldıktan sonrasında insanların yüzde 30’u ila yüzde 60’ında ağrının azaldığı gözlemlenmektedir.
Bazı vakalarda gerçek tedavilerde de plasebo etkisinden faydalanılabilmektedir. Araştırmacılar, tedavinin pozitif tesirini hastalara iletmenin de hastanın tedaviye verdiği cevap üstünde tesiri bulunduğunu düşünmektedir.
Depresyon
Antidepresanların etkili olmasının sebebinin büyük seviyede plasebo etkisine bağlı olduğu düşünülüyor. Meydana getirilen bir araştırmaya nazaran plasebo antidepresanların, 12 haftayı aşan bir periyod için etkili bulunduğunun görülmesi, plaseboların etkilerinin uzun soluklu olabileceğini gösteriyor.
Anksiyete bozuklukları
Plasebo tesiri, bilhassa anti anksiyete ilaçların kullanıldığı araştırmalarda yaygın olarak görülmekle beraber yeni ilaçların keşfini ve denemelerini kesintiye uğratabilmektedir.
Öksürük
Öksürük ilaçları ile ilgili meydana getirilen bir deneyde öksürüğün azalmasının yüzde 85 oranında plasebodan, şu demek oluyor ki bir tek yüzde 15 oranında etken bileşenlerden kaynaklandığı gözlemlendi.
Erektil disfonksiyon
Meydana getirilen bir araştırmada katılımcılar üç gruba ayrıldı. İlk gruba erektil disfonksiyona yönelik olarak gerçek tedavi alacakları, ikinci gruba plasebo ya da gerçek tedavi alacakları, üçüncü gruba ise plasebo alacakları söylendi.
Her üç gruba da nişastadan yapılmış plasebo tabletleri verilmiş olsa da üç gruptaki katılımcılarda arada hiçbir fark olmaksızın mühim seviyede iyileşme olduğu görüldü.
İrritabl bağırsak sendromu
İBS yaşayan insanların plaseboya verdiği cevap, yüzde 16 ila yüzde 71.4 içinde değişebilmektedir. Ek olarak daha azca sıklıkta ilaç alan katılımcılarda plasebo tesirinin daha çok olduğu ve daha düşük anksiyete seviyesine haiz olan kişilerin plasebo etkisine daha duyarlı olduğu görüldü.
Uzmanların daha önemseyen bir yaklaşım sergilediği durumlarda da plasebo tesirinin arttığı görüldü.
Başka bir araştırmada ise iştirakçilerin plasebo aldıklarının bilincinde oldukları durumda bile İBS emarelerinde iyileşme olduğu gözlemlendi.
Parkinson hastalığı
Parkinson hastalığına yönelik olarak meydana getirilen araştırmalarda plasebo grubunda yer edinen katılımcılarda 6 aya kadar devam eden mühim iyileşmeler olduğu görüldü. Bu etkinin striatumda salgılanan dopamine bağlı olarak görüldüğü gözlemlendi.
Epilepsi
Anti epilepsi ilaç deneylerine katılan katılımcılar incelendiğinde plasebo tesirinin, iştirakçilerin yüzde 0 ila yüzde 19’u kadarında düzgüsel nöbet sıklıkları göz önüne alındığında nöbetlerde, yüzde 50 azalmaya niçin olduğu gözlemlendi.
Ruhsal Deneylerde Plasebo Tesiri
Ruhsal deneylerde de etkisiz tedaviler ya da inaktif bileşenler kullanılabilmektedir. Araştırmacılar, plasebo denetim grubunu, plasebo ya da düzmece bağımsız değişkenlere maruz bırakabiliyorlar. Denetim grubundan elde edilmiş sonuçlar daha sonrasında gerçek bağımsız değişkenlerin kullanıldığı gruptan elde edilmiş sonuçlar ile karşılaştırılıyor.
Gerçek bir tedavi içermeyen plasebolar kullanıldığında bile araştırmacılar, hem fizyolojik hem de ruhsal etkilerin ortaya çıktığını gözlemlediler. Plasebo grubundaki iştirakçilerin kalp atışları, tansiyonları, kaygı seviyeleri, ağrı algıları, yorgunlukları ve hatta beyin aktivitelerinde değişimler görüldü. Bu etkisinde bırakır, beynin sıhhat üstündeki etkilerine işaret etmektedir.
Plasebo Tesirinin Sebepleri
Plasebo tesirinin işe yaradığı bilinse de hemen hemen iyi mi ve niçin etkili olduğu bilinmemektedir. Bazı insanların bir tek plasebo almalarına karşın değişimler yaşamaları hala araştırılmaktadır. Plasebo tesirinde pek fazlaca faktörün rol oynadığı düşünülmektedir.
- Plasebolar, hormonları tetikleyebilir
Plasebo, endorfinin salgılanmasını tetikliyor olabilir. Endorfin, morfin ve öteki opiat ağrı kesicilerle benzer bir etkiye haiz olan bir hormondur ve beynin naturel ağrı kesicisi olduğu söylenebilir.
Araştırmacılar, plasebo tesirini göstermek için beyin görüntüleme tekniklerinden yararlanarak beyindeki opiat reseptörlerinin hem plasebo hem de tedavi grubunda etken bulunduğunu gözlemlediler. Opioid antogonisti olan nalokson kullanıldığında ise plasebonun niçin olduğu ağrı kesici özelliğin azaldığı gözlemlendi.
- Beklentiler, plasebo yanıtını etkileyebilir
Koşullanma, motivasyon ve beklentiler plasento yanıtını etkileyebilmektedir. Bazı vakalarda, klasik koşullanmanın örneği olarak plasebonun istenen etkiyi yaratana dek gerçek tedavi ile eş kıymet olduğu görülebilmektedir. Tedavinin işe yarayacağına hakkaten inanan ya da daha ilkin işe yarayan bir tedavi gören kişiler, plasebo tesiri yaşamaya daha yatkın olmaktadırlar.
Doktorun tedavide olan istekliliği de hastanın tedaviye gösterdiği yanıtı etkileyebilmektedir. Tabip, tedavi hakkında pozitif görünüyor ve tedavinin istenen etkilere niçin olacağını düşünüyorsa hasta da almış olduğu ilaçtan daha çok yarar görebilir. Bu durum hastalığın tedavisinde gerçek ilaçlar kullanıldığında da plasebo tesirinin görülebileceğini ortaya koymaktadır.
- Plasebolar, yan etkilere niçin olabilir
Nosebo tesiri, bir kişinin plasebonun yan etkilerini yaşamasıdır. Araştırmacılar, bunun hastaya verilen bileşenin sinirlere ileti yollamasından kaynaklandığını düşünmektedir. Mesela, fert endişeli olduğunda bileşen etken hale gelmekte ve şahıs, endişeli olmayan birine nazaran ağrıyı daha yoğun bir halde hissedebilmektedir. Nosebo tesiri, beyinde çeşitli görüntüleme teknikleri ile gözlemlenebilmektedir. Bu görüntülemeler, daha fazlaca acı çekmeyi bekleyen kişinin acıyı daha yoğun bir halde yaşadığını göstermektedir.
- Zihin-vücut ilişkisi etkili olabilir
Zihnin, vücudu iyi mi etkilediği tam olarak bilinmese de bu mevzu insanoğlu tarafınca binlerce senedir araştırılıyor. Pek fazlaca antik kültürde zihin-vücut ilişkisi hastalıkları tedavi etmede kullanılıyordu. Şamanlar ya da tıp adamları, bu çabalarının neticelerini plasebo olarak görmüyorlardı. Sadece bu kişilerin iyileştirici güçleri, hastanın tedaviye olan kuvvetli inancına ya da hali hazırda hasta olan insanoğlunun her halükarda iyileşeceği bir hastalığa haiz olmasına bağlı olarak etkili görünebiliyordu.
Plaseboların tesirinin ne kadar süreceği bilinmese de plasebolar çoğu zaman belli bir etkiye sahiptirler. Sadece plasebolar iyileşme sağlamaz. Doktorların tümörlerin küçülüp küçülmediğine baktıkları araştırmalarda plasebonun var ise bile fazlaca azca bir tesiri olduğu görülmektedir.
Sadece gene de plasebonun ağrı, anksiyete, uyumada güçlük benzer biçimde problemler üstünde etkili olduğu görülmektedir. Evvelde doktorlar, plaseboları daha fazlaca ortada başka bir seçenek yoksa çaresizlikten veriyorlardı. Bunun sebebi hastaların kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlamaktı.
Bazı bilim adamları tamamlayıcı ve alternatif terapilerin, plasebo tesiri olabileceğini söylemekteler. Eğer hasta tedaviye inanıyor ve işe yaramasını istiyorsa en azından bir süre için bu tedaviler işe yaramaktadır. Plasebo, kendi kendine iyileşmeyecek bir hastalık üstünde etkili olmuş benzer biçimde görünüyorsa tedavinin hakkaten iyileştirdiği ve plasebo tesiri olmadığı söylenebilir.
- İyi olunan zamanları anımsamak, plasebo etkisine niçin oluyor olabilir.
Kimi araştırmacılar plaseboların işe yarıyor benzer biçimde göründüğünü bu sebeple insanların egzersiz yaparak, sıhhatli beslenerek ve dinlenerek kendilerine daha iyi baktıklarını söylüyor. Vücudumuzda naturel olarak salgılanan endorfin salındığı süre naturel ağrı kesici görevi görmektedir. Plasebo, beynin emareler görmeden önceki halini hatırlamasına ve kimyasal değişimler yapmasına destek olabilmektedir.
Plasebo tesiri ne kadar güçlüdür?
Plasebo tesirinin, hastaların iyi mi hissettiğini üstünde tesiri olurken bu etkinin hastalık üstünde mühim değişimler yaratmadığı görülmektedir. Bunun yerine plasebo tesirinin, hasta üstünde bilhassa mide bulantısı ve ağrıyı idrak etme üstünde tesiri olduğu görülmektedir. Sadece öncesinden incelenen vakalarda sonradan yeniden araştırma yapıldığında plasebo ve tedavinin benzer etkilere niçin olduğu görüldü. Araştırmayı yürüten uzmanlar, plaseboyu doğru bir halde kullanıldığında plasebo grubunda yer edinen hastalar da yarar sağlayabilir.
Plaseboların Kullanımı
Dünyanın her yerinde doktorlar plaseboları çeşitli hastalıklarda klinik amaçlarla kullanıyorlar. Plaseboların çoğu zaman viral hastalıklar için antibiyotik, bitkinlik için ise vitaminler olduğu görülüyor.
Plasebolar düzgüsel ilaçlardan değişik olan ilaçlardır. Neredeyse her türlü emare üstünde tesiri olan plaseboların minimum hastaların 3’te 1’inde, hatta kimi zaman yüzde 60’a varan oranlarda etkili olduğu görülmektedir. Ciddi yan tesirleri olmayan ve doz aşımının mümkün olmadığı plaseboların, ilaç dünyasında hastalara nazaran uyarlanabilir, değiştirilebilir; hastalar üstünde etkili, güvenli ve maliyeti azca olan ilaçlar olduğu kabul edilmektedir.
Plasebo Etkisine Ek Olan ya da Plasebo Etkisiyle Karıştırılabilecek Öteki Şeyler
Plasebo tesirini araştırmak için meydana getirilen araştırmaların neticelerini başka faktörler de etkileyebilmekte ve plasebo etkisiyle karıştırılabilmektedir. Bu etkisinde bırakır sebebiyle normalde plasebodan kaynaklanmayan etkilerin, plasebo sebebiyle meydana geldiği düşünülebilmektedir.
Alakasız olayların zamanlaması
Plasebo ve nosebo tesirinin yanı sıra tedavinin zamanlaması sebebiyle plasebodan bağımsız olan etkisinde bırakır, plaseboya atfedilebilmektedir. Mesela, plasebo aldıktan sonrasında gerçekleşen baş ağrısı ya da döküntü, başka bir sebepten meydana gelebilir sadece şahıs, buna plasebonun niçin bulunduğunu düşünebilir. Aynı şekilde pozitif etkisinde bırakır için de aynısı söylenebilir. Bir şahıs, plasebo aldıktan derhal sonrasında kendini iyi hissetmeye başladıysa bunun plasebodan kaynaklandığını düşünülebilir.
Emarelerde iyileşme ya da değişim
Bazı sıhhat sorunları kendi kendilerine iyileşmekte ve bunun plasebodan kaynaklandığı düşünülebilmektedir. Kanser benzer biçimde ciddi hastalıklarda bile kimi zaman kanserin türüne bağlı olarak hastalığın seyri, kanser yayılsa ve kötüleşse dahi kendi kendine iyiye ya da kötüye gidiyor benzer biçimde görünebilir. Plasebo alan bir kişinin emarelerinde iyileşme görülmeye başlandıysa bu durumun genel anlamda plasebodan kaynaklandığı düşünülür. Tedavi gerektirmeyen hastalıklarda şahıs, hastalığın ortadan kaybolduğunu gördüğünde plasebonun mucize ilaç bulunduğunu düşünebilir.
Belirtilerin iyiye ya da kötüye gittiği döngülerde de zamanlamanın tesiri vardır. Bir hasta, genel anlamda emareleri kötüleşmeye başladığında klinik araştırmaya dahil edilir. Sadece döngüler halinde gerçekleşen hastalıklarda kötüleşen emareler görüldükten sonrasında genel anlamda hastanın kendini iyi hissettiği dönem gelir. Bu da tedaviyi işe yarıyor benzer biçimde izah edebilir ya da plasebo gurubundaki kişinin plasebo tesiri gördüğünü düşündürebilir. Araştırmalarda denetim grubunun olması, tedavi görmeden ya da görerek iyileşme gösteren hastaların tespit edilmesi için gereklidir.
Hasta seçimi ve kaydı
Bazı tedavi yöntemlerine yönelik inancı olan hastaların bu şekilleri tecrübe etmek için kayıt olmaları daha yaygın olarak görülüyor. Mesela, tıp doktorlarına inancı olan kişiler tıp araştırmalarına katılmak için daha fazlaca gönüllü oluyorlar. Akupunktura inanan insanoğlu ise akupunktur araştırmalarına katılmakta gönüllü oluyor. Bu yöntemlere inanmayan insanoğlu ise çoğu zaman bu biçim araştırmalara katılmıyorlar. Bu da gönüllülerden oluşan bir grubun daha araştırma başlamadan ilkin beklentileri sebebiyle plasebo yanıtını etkileyebileceğini düşündürüyor. Bu biçim araştırmalar için gönüllü olan kişilerin, plasebo alsalar dahi genel anlamda emarelerinde iyileşme olduğu, bunun tedavi sebebiyle iyileşme bekledikleri sebebiyle gerçekleştiği düşünülüyor.
Hastanın raporu
Tedavi hakkında hastaların daha ilkin bilgilendirilmesi de plasebo etkilerini saptama mevzusunda güçlük yaratabiliyor. Mesela, plasebo aldıklarını bilen hastalar, baş ağrılarının ilaçtan kaynaklanmadığını bildiklerinden dolayı bunu raporlama gereği duymuyorlar. Gerçek ilaç kullandığını bilen ya da buna inanan hastalar ise ilacın baş ağrısına niçin olduğuna inanmaya ve bunu bildirmeye daha yatkın oluyorlar. Bu yüzden meydana getirilen deneylerde körleştirme kullanılarak ve dengeyi sağlamak için gruplar oluşturmak zamanlama tesirinin önüne geçmekte destek olacaktır.
Hasta yanıtlarının taraflı olması
Plasebo ile ortada herhangi bir tedavinin olmadığı durumlar karşılaştırıldığında normalde bir farklılık beklenmemesi gerekirken plasebo alan hastaların, emarelerinde iyileşmeler gördüklerini raporladıkları biliniyor. Bu durum, hastaların emarelerini 1’den 10’a kadar sıraladıklarında gözlemlenebiliyor. Plasebo alan hastaların yaptıkları sıralamaların, diğerlerinin yapmış olduğu ölçülebilir sonuçlar ile karşılaştırıldığında genel anlamda ölçülebilir sonuçlarda iyileşme olmadığı görülüyor.
Bazı araştırmacılar bu durumun hastaların, araştırmacılara iyi haber vermek istemelerinden kaynaklandığını düşünüyor. Bazı araştırmalarda ise hastanın mevcut emaresini, hatırlamış olduğu emaresiyle karşılaştırdığını ve bu hatırlamış olduğu belirtilerin genel anlamda soruna yol açan belirtilerin en fena hali olduğu görülüyor. Araştırma ve denetim grupları benzer olduğu ve katılımcılarda körleştirme tekniği uygulanmış olduğu takdirde bu biçim etkilerin, gerçek tedavi ile ilgili olup olmadığı anlaşılabilir.
Klinik araştırmanın haricinde tedavi almak
Katılmış olduğu deneyde yarar görmeyen hasta, araştırmacılara haber vermeden dışardan tedavi almaya başlayabilir ya da dışardan alınan tedavi, klinik deneyde görülen belirtilerin iyileşmesine destek olabilir. Bu durumda hem plasebo hem de tedavi grubundan alınan sonuçlar etkilenebilir. Ortada bir plasebo grubu yoksa kontrol edilen tedavi, bazı insanoğlu açısından işe yarıyor benzer biçimde görünebilir.
Klinik araştırmayı bırakmak
Araştırma esnasında plasebo tedavisi görenler de dahil olmak suretiyle tedaviden yarar görmeyenler, araştırmayı daha erken bırakmaya yatkındırlar. Bu da araştırmanın son analizinde, araştırmadan yarar görmeyen insanların sonuçlarının daha azca yer almış olduğu anlamına gelmektedir. Netice olarak kontrol edilen tedavi işe yarıyor benzer biçimde görünebileceği benzer biçimde gerçekte işe yaradığından daha çok işe yarıyor benzer biçimde de görünebilir.
www.aysetolga.com
